ÜST NOT:
Bununla toplam 11 makalede; 400 yıllık derinlikle emperyalizmin ayak izini sürerek yeni fetih anlayışı ile yürütülen Anayasacılık çalışmalarını küresel ölçekte inceledim. Küreselleşmeye paralel 50 yıl sonra nere gideceğimize projeksiyon tutup karbon ayak izlerinden dijital ayak izleri takibine hayatın tüm ayrıntısının anayasalar üzerinden kontrol edilerek beşeri ve fiziki dönüşümle tek odalı barınakta cinsiyetsiz bireyler üzerinden insan neslinin yok oluşa sürüklenmesine dikkat çektim.
Anayasa kavramını etimolojik, epistemolojik ve ideolojik açıdan ele aldım. Tüm dünyada yürütülen anayasacılık hareketlerini Anayasacılıkta 3 Evre Dünya anayasalarındaki değişimleri de Anayasalarda 3 Evrim üst başlığı ile değerlendirdim
İtiraf etmeliyim ki 1. Dünya Savaşı ile 2. Dünya Savaşı arasındaki anayasal hareketlere analitik yaklaşamadım. Gerek belgelere erişimdeki yetersiz kalışım ve gerekse kirli bilgiyi temizleme için lazım olan zamandan yoksun oluşum nedeniyle es geçmek zorunda kaldım. Japon Meji Restorasyonu ile Tanzimat Reformlarını eş zamanlı değerlendirmek isterdhim. Japonyada anayasal sükut diyebileceğim hiçbir anayasal hareketliliğin olmamasını sosyo-politik belki sosyo-psikolojik açıdan tahlilde yetersiz kaldım. Bu itirafımla mezkur alana odaklanmak isteyenlere şimdiden teşekkür ederim.
Birde iftihar; Evrensel ölçekte Anayasacılık ve anayasalar ile ilgili değerlendirmelerimde intihalci olmadım. Her biri bir diğerinin tekrarı bir duruş yerine özgün olmaya çalıştım. Hukuk, yargı ve siyaset literatürümüzde olmayan bu gün arama motorlarına yazsan bile tek bir satır yazı çıkmayacak ama 3-4 ay sonra inanıyorum ki TV ekranlarında dillendirilecek, 2 yıl sonra da ders kitaplarına girecek yeni kavramlar literatürümüze kazandırdım. Değişken anayasacılık, Anayasal Ömür, Anayasal Dayanıklılık, Anayasal Ölüm, Ulus Ötesi Anayasa, Çok uluslu anayasacılık, Anayasal Çocuk Ölüm, Anayasal Fetihçilik, seçimden seçime anayasa, Ferdi Yaşam Standartları ve Çok Fıkıhlı Devlet, gibi kavramları siyaset ve hukuk literatürümüze armağan ediyorum. Ayrıca Yeni Anayasa çalışmalarına 1982 Anayasası değil kurucu anayasa olan 1921 Anayasası üzerinden başlanması önerisini ilk dillendiren olmakla müftehirim.
Bundan sonraki Anayasa ile ilgili yazılarımı ülkemizde gündemimizden çıkmayan her partiden herkesin mutabakatla talebi olan ancak aynı partiden iki kişinin bile nasıl bir anayasa olacağı konusunda mutabakat sağlayamadığı “Yeni Anayasa “ konusuna odaklanacağım. Bundan sonraki yazılarımdaki ana temayı peşinen belirteyim.
1982 Anayasası üzerinden yapılacak tüm görüşmeler fiyaskoyla sonuçlanacaktır. Tek çözüm 1921 Anayasası ile Yeni Anayasa Görüşmelerine başlamaktır.
Türkiye’de ANAYASAL DAYANIKLIK 2,13 Yıl
ANAYASAL BEBEK ÖLÜM
Aşağıdaki tabloda gördüğümüz üzere İslam Dünyasının ALATURKA MEDENİYET Havzasında yer alan 40 ulus devlette Anayasal düzene geçiş ortalama 68 yıl olmuştur. Bu sürede 137 yeni Anayasa hazırlanmış,381 kez anayasa değişikliği yapılmış, 165 darbe girişiminde bulunulmuş, 20 kez anayasa askıya alınmış, 31 geçici anayasa ilan edilmiştir. Gelinen noktada ulus devlet tepesine oturtulanlar ile halkı dönüştürmenin finansmanını ağır sanayi üzerinden yapılan kalkınma modellemesi şeklinde sağlamak için cunta ve darbe anayasalarına ihtiyaç duyan emperyalistler şimdi devlet şeflerine gerek duymayacak noktaya gelmişlerdir. Endüstri dönüşmüş artık devletleri müşteri kabul eden kapitalistler ferdi müşteri kabul eden bir endüstriyel değişim gerçekleştirmişler. Bu yüzden Cunta ve Darbe bitti. Şimdi Renkli Devrimler ile kurgulanan sivil itaatsizlik dedikleri yöntemler ile hükümetler hatta rejim değişiklikleri devreye sokulmuştur. Anayasal Düzenbazlıkla Kleptokrastik (yağma düzeni) bir erk paylaşımı tanımlayan merkezileşmiş otoriter devlet modellemesiyle Plütokratik (varsıllar erki) yapılanmaya gidilmiş kaos üretmeye müsait bir model kurgulanmıştır. Mevcut devletlere yönelik çoklu savaş teknikleri ile saldırılar düzenlenerek zaten otoriter olan devletler güvenlikçi bir çizgiye çekici kışkırtmalarla Stratokrasiye (Devşirmelerin iktidarı) dönüştürülüyor. Halktan kopan bünyesi zayıflayan devlet ferdi kışkırtıcı odakların elinde biçare piyona dönüşmüştür.
Renkli devrimlerle Asya da “Sarı Devrim (Filipinler),Kadife Devrim (Çekoslovakya),Buldozer Devrimi (Yugoslavya),Gül Devrimi (Gürcistan),Turuncu Devrim (Ukrayna),Mor Devrim (Irak),Lale Devrimi (Kırgızistan),Sedir Devrimi (Lübnan),Mavi Devrim (Kuveyt),Kot Devrimi (Belarus), Safran Devrimi (Myanmar),Üzüm Devrimi (Moldova),Yeşil Devrim (İran),Yasemin Devrimi (Tunus),Lotus Devrimi (Mısır),Yasemin Devrimi (Çin)” gibi ülkelere operasyon çekilmiş milyonlarca insan hayatını kaybetmiştir.
Arap Baharı furyası ile Afrika kıtasında Bahreyn, Batı Sahra, Cezayir, Cibuti, Fas, Irak, İran, Kuveyt, Libya, Lübnan, Mısır, Moritanya, Sudan, Suriye, Suudi Arabistan, Tunus, Umman, Ürdün, Yemen gibi ülkelerde 500 bin insanın canına mal olan sivil ve sözüm ona özgürlükçü halk hareketleri örgütlenmiştir.
Hiçbir ideal adına talep içermeyen tamamen ferdin güncel beklentilerinin öncülendiği (sekülerize) örgütleyicisi gizli ve gizemli bir el olan lidersiz fert isyanları ile iktidarlar devrilmekte ülkeler bir kaosun içerisine çekilmektedir.
Dünyada tamamen oyun kurucular kontrolünde olan ulus devletler BM eylem planı kapsamındaki beşeri ve fiziki değişimlere eş zamanlı angaje olurken bu tempoya uyamayan, uyarlanamayan devletlere operasyon çekilmektedir. Telekomünikasyondaki hıza paralel artan enformasyon ile şahsiyetsizleştirilen birey güdülemeye direnemeyecek ve cinsiyetsiz, cibilliyetsiz, vatansız hatta ailesiz, tek başına tek odada yaşayarak günlük edinimi ile günü gün eden (seküler) nötralize birey, kendini güdenleri bile fark edemeyecek bir halde vatanını çöküşe sürükleyerek oyun kuruculara ucuz işgücü birde marketing döngüsünü sağlayamaktadır. Robotları halk sayan küreselci yönlendirmenin adı Dünya Hükümeti. Kurucu metni ise Dünya Anayasasıdır.
Yumuşatılmış anarşizm anlayışı ile sanal dünyada sahte nicklerle küçük gruplara ayrılmış birbiri ile benzer hiçbir ortak yönü olmayan kendisi bile değil nickinin fake karekterini sergileyen mikro otoriteler kurgulayan online demokrasi yada interaktif timokrasi (internette o an buluna timlerin hazcı otoritesi) rejimi kapsamında DemokratikTimokrasi denilebilecek hibrit yönetim modeline doğru dünya sürüklenmektedir.
Anayasalar artık self determinasyon ve insan hakları öncülüklü olmaktan çıkıp patolojik eğilimleri teşvik anlayışını özgürlük olarak tanımlayacak sinsi planların uygulanabilirliğini sağlayan metinler olarak tasarlanmaktadır. Yani artık anayasalar şekil ve ruh olarak eski anayasalar gibi olmayacak. Anayasa değişikliği değil değişik bir anayasa şekli ve ruhu ön plana çıkacaktır.
Bu dönüşümde ön kesmek için bu dönüşümün varacağı yeri görüp nötralize edilmiş bireye pozitif değer yükleyerek şahsiyet oluşturan, donanımlı insanlardan müteşekkil aynı doğruları yaşam ayrısında uygulayan ulusdevlet ötesi yeni bir BİZ mefkûresine ihtiyacımız var. Bu ulusötesi BÜYÜK BİZ oluşturacak anayasacılık anlayışı 1921 teşkilatı esasidir.
Aşağıdaki tabloda görüldüğü üzere Türkiye’de Anayasal Düzene geçiş ve anayasalardaki değişiklik adına dördü Osmanlı döneminde olmak üzere 15 Darbe girişiminde bulunulmuştur. 3 cunta yönetimi kurulmuş ve anayasayı askıya almıştır. Yurtta Sulh Konseyi geri püskürtülmüş bir karar almadan darbeyi kaybetmiş ancak Milli Birlik Komitesi (1960–1961), Milli Güvenlik Konseyi (1980–1983) geçici anayasa ilan ederek bir cunta yönetimi uygulamıştır. 1921-1924-1961-1982 Anayasaları olmak üzere dört yeni anayasa ilan edilmiştir. 1921 Anayasasında 2, 1924 Anayasasında 11, 1961 Anayasasında 7, 1982 Anayasasında 19 olmak üzere toplam 39 anayasa değişikliği yapılmıştır. Bu değişikliklerden dördü rejim değişikliği şeklindedir. 1921 Anayasasındaki maddeyi münferidenin 01 Nisan 1923’te değiştirtmesi ile kurucu meclis feshedilmiştir. 20 Nisan 1924’te modern bir anayasa formunda kabul edilen 1924 anayasası ile İslamcı rejime geçilmiş, 1924 Anayasasında 3 Mart 1924 halifeliğin kaldırılması 5 Şubat 1937 laikliğe geçiş değişikliği ile rota arayışına başlamıştır. 29.11.1937’tarihli değişimle “vekillerin teşkili tarzı, mahsus kanuna tabidir” ifadesi ile tek partili CHP rejimi, 7 Ocak 1946 çok partili sisteme geçmiştir. Açık oy gizli sayım değiştirilerek gizli oy açık sayım yoluna gidilmiştir. 1945 tarihli değişimle anayasanın dili uydurukça ya çevrilirken 1952 anayasa değişikliği ile de 1945’te değiştirilen anayasa yürürlükten kaldırılarak yenden dil eski Osmanlıca kelimelerle yazılmıştır. 1982 anayasasında ki 16 Nisan 2017 referandumuyla kabul edilen ve 9 Temmuz 2018 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanan değişikle parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçilmiştir.
ALATURKA MEDENİYET HAVZASINDA ANAYASAL HAREKETLİLİK
ABBASİ-OSMANLI CORAFYASI |
|||||||||
Ülke |
Nüfus |
İlk Anaysa İlan Yılı |
Anayasacılık Ömrü (Yıl) |
Anayasa Ömür |
Yeni Anayasa |
Değişiklik |
Darbeler |
Askıya Alınma |
Geçici Anayasa |
Yunanistan |
10.473.455 |
1827 |
193 |
6,9 |
12 |
15 |
21 |
1 |
|
Tunus |
11.694.719 |
1861 |
159 |
7,6 |
3 |
15 |
3 |
3 |
|
Romanya |
19.364.557 |
1866 |
154 |
4,7 |
8 |
24 |
8 |
1 |
|
Bulgaristan |
7.000.119 |
1879 |
141 |
7,8 |
6 |
10 |
8 |
2 |
|
Sırbistan |
8.772.235 |
1882 |
138 |
5,8 |
13 |
11 |
3 |
||
İran |
82.913.906 |
1906 |
114 |
16,3 |
2 |
5 |
4 |
||
Arnavutluk |
2.880.917 |
1914 |
106 |
4,1 |
9 |
16 |
3 |
1 |
|
Macaristan |
9.684.679 |
1919 |
101 |
2,7 |
5 |
32 |
7 |
||
Türkiye |
83.429.615 |
1921 |
96 |
2,1 |
4 |
39 |
15 |
3 |
2 |
Afganistan |
38.041.754 |
1923 |
97 |
5,7 |
7 |
5 |
10 |
5 |
|
Mısır |
100.388.073 |
1923 |
97 |
5,4 |
7 |
5 |
7 |
2 |
4 |
Irak |
39.309.783 |
1925 |
95 |
7,3 |
3 |
4 |
8 |
2 |
4 |
Lübnan |
6.855.713 |
1926 |
94 |
11,8 |
3 |
5 |
1 |
||
Ürdün |
10.101.694 |
1946 |
74 |
5,3 |
2 |
12 |
2 |
||
Suriye |
17.070.135 |
1948 |
72 |
4,0 |
5 |
6 |
9 |
3 |
4 |
İsrail |
8.519.377 |
1949 |
71 |
1,6 |
1 |
43 |
1 |
||
Libya |
6.777.452 |
1951 |
69 |
7,7 |
2 |
6 |
6 |
1 |
|
Pakistan |
216.565.318 |
1956 |
64 |
2,0 |
5 |
23 |
10 |
3 |
1 |
Kıbrıs |
1.179.551 |
1960 |
60 |
6,7 |
1 |
8 |
2 |
||
Kuveyt |
4.207.083 |
1962 |
58 |
11,6 |
3 |
1 |
1 |
||
Fas |
36.471.769 |
1962 |
58 |
7,3 |
4 |
4 |
2 |
||
Yemen |
29.161.922 |
1962 |
58 |
8,3 |
2 |
2 |
6 |
3 |
|
Cezayir |
43.053.054 |
1963 |
57 |
4,1 |
5 |
8 |
4 |
1 |
|
BAE |
9.770.529 |
1971 |
49 |
4,9 |
1 |
8 |
1 |
||
Bangladeş |
163.046.161 |
1972 |
48 |
2,5 |
2 |
16 |
8 |
1 |
|
Bahreyn |
1.641.172 |
1973 |
47 |
9,4 |
2 |
3 |
1 |
||
Azerbaycan |
10.047.718 |
1991 |
29 |
5,8 |
2 |
3 |
3 |
||
Kuzey Makedonya |
2.083.459 |
1991 |
29 |
3,2 |
1 |
8 |
|||
Gürcistan |
3.996.765 |
1992 |
28 |
1,5 |
2 |
17 |
3 |
||
Özbekistan |
32.981.716 |
1992 |
28 |
4,0 |
1 |
6 |
|||
Türkmenistan |
5.942.089 |
1992 |
28 |
4,0 |
2 |
5 |
|||
Suudi Arabistan |
34.268.528 |
1992 |
28 |
4,7 |
1 |
5 |
2 |
||
Kazakistan |
18.551.427 |
1993 |
27 |
3,9 |
1 |
5 |
1 |
||
Kırgızistan |
6.415.850 |
1993 |
27 |
3,4 |
3 |
5 |
|||
Tacikistan |
9.321.018 |
1994 |
26 |
6,5 |
1 |
3 |
|||
Bosna Hersek |
3.301.000 |
1995 |
25 |
12,5 |
1 |
1 |
|||
Umman |
4.974.986 |
1996 |
24 |
12,0 |
1 |
1 |
1 |
||
Hırvatistan |
4.130.304 |
1997 |
23 |
3,8 |
1 |
5 |
|||
Katar |
2.832.067 |
2003 |
17 |
17,0 |
1 |
3 |
|||
Karadağ |
627.987 |
2007 |
13 |
4,3 |
2 |
1 |
1 |
||
TOPLAM |
1.107.849.656 |
68,13 |
6,30 |
137 |
381 |
165 |
20 |
31 |
Yukarıdaki tabloları incelediğimizde görüyoruz ki tüm ulus devletler, devşirilen azgın azınlıkların terör ve şiddet yolu ile anavatandan kopardığı azınlıkçı çoğunlukçuluk modelline (cumhuriyet) uyarlanan kurtarılmış bölgelerdir. Yada Dünya savaşları ile mağlupların topraklarının taksimi olan manda ve en son olarak ta müstemlekecinin sömürgesinden geri çekilirken mevzuatını ve müktesebatın yerli halka devretmesidir. Egemenlerin modern değerler manzumesine yerli halkı uyarlamak , kurumlarını transfer etme amacıyla kapsamlı anayasa değişikliği yapmak için yargı, medya ve bürokrasideki paralel organizasyonlar aracılığı ile militarize güçler üzerinden yerli halka dehşet verici siyasal müdahaleler, darbeler yolu ile anayasal evrim üzerinde küresel asimilasyon yürütmüşler. Sivillerin anayasa değişiklikleri imkansız olacak kadar zorlaştırılmış sivil düzenleme anayasada rötuşa indirgenmiştir.
Anayasaların ferdi tercihi hiçleştirici kapsayıcılığı, hayatın tüm ayrıntısını kurumlar aracılığı ile düzenleyen içeriği tüm dünyadaki anayasaları uyulması gereken kutsal metne dönüştürmüştür. Anayasaların ruhu olan ideolojiler ise anayasaya dokunaıçarpma gerekçesi olmuştur.
Anayasalarda; çağın gerisinde kalan zamana mağlup olan içerikler ideolojik dogmatizm nedeniyle değiştirilmek şöyle dursun akıldan geçirilmesine bile şans verimemiştir. Sivillerin anayasa değişikleri sadece harabeye dönmüş bir binanın badana yapılmasından öte bir anlam taşımamaktadır. Asıl anayasa değişikliği ise darbe ve ihtilal hariç imkânsızdır. Bu da terör ve şiddete gel gel yapan bir sosyo-politik iklimi tetikleyerek Millet ve Vatan üzerinde operasyon yapmak isteyenlere potansiyel hedef kitle hazırlamaktan öte bir çıktı vermemişti.
Alaturka Medeniyet havzasına baktığımızda, tonlar farklılık gösterse de temel karakteristiğin aynı olduğunu görüyoruz. Özellikle Türkiye de toplumsal hareketlilik, yeni arayışlar ve tarihi hafızanın iteklemesi sonucu mevcut konuma sığamama nedeniyle Anayasal Dayanıklılık 2,1 yıl seviyelerine inmiştir. Bu her hükümetin kendi anayasası ile gelmesi sınırının bile altında bir anayasal dayanıklılık demektir.
TÜRKİYEDE ANAYASAYA MÜDAHALELER VE ANAYASAL DAYANIKLIK
Son üç makalede palaştığım tablolarda da Dünya ölçeğindeki rakamsal olarak belirtilen Anayasal Hareketlilik Türkiye örnekliği kapsamında aşağıda kısa özetler halinde verilmiştir..
a)- Osmanlı Dönemi; Osmanlı döneminde 1827’de istiklalini (azınlıklaşmışlığını) kazanan 1. Anayasa Yunanistandan. Helen Cumhuriyeti Mora kurtarılmış bölge valilik Anayasası Megali İdea üfürükleri ile mankurtlaştırılan Yunan komino faşist terör örgütünün ilk anaysasıdır. Mora valisi seçilip kendisini devlet başkanı gören Kapodistrias ava giderken avlanır. iç çatışmalarda rakiplerince öldürülür. Tabi daha sonra Bavyera kralının oğlu Otto Avusturya İmparatorluğu adına çöker o topraklara olur cumhuriyetimiz krallık. 2. Osmanlı Anayasamız ; Bizim Gavur Mahmut 1839 yılında Gülhane Hatt-ı Şerif reformlar ile işgalcilere benzeşmek isteyince bizim Tunus Hüseyin Hanedanı Bey I. Ahmed karşı çıkmış Tunus'ta uygulamamış. Samuel "Batto" Sfez adlı Yahudi bir arabacıya ayrıcalık vermeyince Fransız gemileri dayanmış Tunus’a. Bizim batıcı bahriye nazırı Abhaz Hayreddin Paşa kızmış gerici Tunus Bey’ine. Kendisi Tunus valisiyken beslediği Jön Türklerin ideolojisinden ve Tunus'taki siyasi reformlardan ilham alan Tunus Ulusal Hareketi çıkmış meydana kurmuş bir Anayasa Partisi (Destour Partisi) biz benzeyeceğiz Fransızlara deyü başlatmış Hüseyni Hanedanına isyanı ve kurtarılmış bölge ilan etmiş Tunus komünini. Müslüman coğrafyasının ilk anayasası Temel Misak ardından 26 Nisan 1861’de yürürlüğe giren ve II. Muhammedi tahttan indirip yerine bey yapılan III: Muhammed Sadık hazaratlarınca Tunus Anayasamız ilan edilmiş. Ama nankör Fransa bu koca anayasayı hala anayasa kabul etmiyor " Tunus Beyinin Buyuruldusu " olarak anıyor. Bu arada bizim Tunus Ulusal bağımsızlığını kazanır kazanmaz Fransa sömürgesi edildi. 3. Anayasamız bizim JÖN SIRPLAR Osmanlının Sırp Prensine verdiği 1835 tarihli Sretenje Anayasasını Sırbistan Anayasası olarak saymadığından 1859'da ulus inşa etmek üzere birleştirilen Tuna Prenslikleri'nden Romanya (Sırp, Makedon, Arnavut, Hırvat, Yugoslav, Boşnak) JÖN’lerinden kapmış sırayı 1866 Anayasasal Monarşisini ilan etmiş. 4. Olarak Osmanlının içini oyan padişahlar öldüren paralel sızmalarla devleti satan Jön Türkler II. Abdülhamit' i tahta geçirip 23 Aralık 1876 Kanuni Esasi adlı bigüzel anayasa ilan etti. 1908’de de Jön Türk Devrimi yapıp Abdulhamit’i de yedi. Ardından anayasal parçalanma süreci hızlandı. Jön Sırp, Jön Bulgar,Jön Arnavut, Jön Boşnak Anayasalar ilan etti. Ta ki; koca vatan peştamal parçası gibi bölük pörçük olasıya ulus devletimsicilikler türedikçe türedi. Çok değil 150 yıl önce aynı vatanın çocukları olan o halklarla aynı dilde anlaşırdık. Aynı menüyü paylaşırdık. Kapı komşuyduk. Anayasallaşasıyadan beri bir birimizi düşman sandık dillerimizi anlamaz olduk.
b)- Türkiye; 1-) 1921 Kurucu Anayasa; Herkesin Anayasasıdır. 20 Ocak 1921’de kurucu meclis tarafından ilan edilmiştir. Meclis Beyannamesi, Teşkilatı Esasi ve Halkçılık Programı adıyla Hükümet Programından müteşekkil üç metinli anayasadır. 2-) 1924 İslamcı Anayasa; Modern Anayasalara benzetilen modern ulus devlet kuran bir anayasadır. Devletin Dini İslam ve Halifesi olan bu anayasadır. 20 Nisan 1924’te meclis tarafından kabul edildi. 3-) 1961 Solcu Anayasa; Solcu Kemalist 1960 askeri darbe ardından 9 Temmuz 1961 Referandumu ile yüzde 38.3 'hayır' oyuna karşılık, yüzde 61.7 'evet' oyuyla kabul edildi. 4-) 1982 Sağcı Anayasa;Sağcı Kemalist anlayıştaki bir darbenin ardında 7 Kasım 1982 yüzde 91,37 oranında kabul oyu ile referandumla kabul edildi.
1960 Darbesiyle Milli Birlik Komitesi 1924 Anayasasını askıya almış (1960–1961) arası geçici anayasa ilan etmiş. 1980 darbesiyle Milli Güvenlik Konseyi 1961 Anayasasını askıya almış (1980–1983) arası geçici anayasa ilan etmiş . 15 Temmuz Başarısız Darbe girişimiyle Yurtta Sulh Konseyi darbesi geri püskürtülünce cunta geçici anayasası ilan edememiştir.
a)- Osmanlı Dönemi; 1)- 30 Mayıs 1876 : 30 Mayıs 1876'da Osmanlı İmparatorluğu'nun 32. Padişahı Abdülaziz, bakanları tarafından tahttan indirildi ve birkaç gün sonra intihara etti iddialarıyla ölü bulundu. Yerine V. Murad getirildi, 2)- 1909 : Osmanlı Ordusu'ndaki İslamcı gruplar, Mahmud Şevket Paşa'nın Üçüncü Ordusu'nun padişahı tahttan çekilmeye zorlayarak bastırmasıyla sona erdi. 3)- 1912 : Muhalefetteki Hürriyet ve İttihat Partisi'nin "Kurtarıcı Subayları", 1912'deki hileli genel seçimlerin ardından İttihat ve Terakki'yi devirdi . 4)- 23 Ocak 1913 : İttihat ve Terakki Cemiyeti , Birinci Balkan Savaşı'ndan sonra Sadrazam Kamil Paşa'yı devirerek Osmanlı'da " Üç Paşa " yönetimine yol açtı .
b)- Türkiye;
1)- 27 Mayıs 1960 : Türk Silahlı Kuvvetleri'nden (daha sonra Milli Birlik Komitesi olarak anılacak) bir grup orta rütbeli subay, Başbakan Adnan Menderes başkanlığındaki Demokrat Parti hükümetini devirdi.
2)- 22 Şubat 1962 : 9 Temmuz 1961 seçim sonuçlarının hoşnutsuzluğu nedeniyle Albay Talat Aydemir önderliğinde başarısız darbe girişimi .
3)- 20 Mayıs 1963 : Bir önceki darbe girişiminin ardından emekliye ayrılan Albay Talat Aydemir'e bağlı subayların öncülük ettiği ikinci başarısız darbe girişimi . Komplocuların motivasyonu, 27 Mayıs 1960 darbesine katılan subayların tasfiyesiydi. Önceki girişim nedeniyle af çıkarılan Albay Talat Aydemir idam edildi.
4)- 20 Mayıs 1969 askerî müdahalesi, Türkiye tarihinde 27 Mayıs Darbesi sonrası siyasi yasaklı olan eski Demokrat Partili Celal Bayar ve arkadaşlarının siyasi haklarının iadesi sürecinde ordu üst kademesi ve siyasiler arasında yaşanan kriz sonucu meydana gelmiştir. Adalet Partisi hükûmetinin siyasi yasakları kaldıracak olan anayasa değişikliğinden vazgeçmesi ile yaşanan kriz sona ermiştir.
5)- 9 Mart 1971 : Sol subayların darbe girişimi engellendi. 9 Mart 1971 tarihinde planlanan darbe, içlerinde Mahir Kaynak[10] ve Mehmet Eymür'ün de bulunduğu Millî İstihbarat Teşkilatı mensuplarının durumu ve o dönemde ilgili toplantılara sızmış olan Korgeneral Atıf Erçıkan'ın toplantılarda aldığı kaset kayıtlarını[11] Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç ve 1. Ordu Komutanı Faik Türün'e haber vermesiyle akamete uğratıldı
6)- 12 Mart 1971'de Türk Silahlı Kuvvetleri'nin dört kuvvet komutanı Süleyman Demirel'i devirdi . Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç muhtırasına cevaben Demirel, kabinesiyle yaptığı üç saatlik toplantının ardından istifa etti
7)- 27 Aralık 1979 askeri muhtırası. 27 Aralık 1979 tarihinde Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Bülend Ulusu, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun'un imzasını taşıyan ve dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk'e verilen uyarı mektubudur.
8)- 12 Eylül 1980 : Genelkurmay Başkanı Kenan Evren, yaygın siyasi şiddete tepki olarak Başbakan Süleyman Demirel liderliğindeki hükümeti devirdi .
9)- 28 Şubat 1997 : Genelkurmay, Necmettin Erbakan hükümetinin çeşitli politikalarının tersine çevrilmesini talep eden bir muhtıra yayınladı. "postmodern darbe" olarak isimlenndirildi.
10)- 27 Nisan 2007 : Devam eden cumhurbaşkanlığı seçimleriyle ilgili siyasi çıkmazın ortasında , Genelkurmay Başkanlığı , iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi'nin adayı Abdullah Gül'e yönelik bir eleştiri olduğu anlaşılan cumhurbaşkanlığı seçimiyle ilgili, daha sonra E-muhtıra olarak anılacak bir bildiri yayınladı. . Kriz , aynı yılın sonlarında yapılan ve Gül'ün büyük bir farkla cumhurbaşkanlığını kazanmasıyla sonuçlanan erken seçimle çözüldü .
11)- 15 Temmuz 2016 : Türk ordusu içindeki sızma FETÖ paralel militanları Yurtta Sulh Konseyi adlı cuntacılarla Recep Tayyip Erdoğan'ın hükümetini devirmeye yönelik başarısız bir askeri girişimde bulundu
1921 Kurucu Anayasa; 20 Ocak 1921 tarihli Herkesin Anayasasıdır. 1.)- 20.01.1337, 2.)- 29.10.1339
1924 İslamcı Anayasa; 20 Nisan 1924’te kabul edildi; 1.)- 10.04.1928, 2.)- 10.12.1931, 3.)- 05.12.1934. 4.)- 05.02.1937, 5.)- 29.11.1937. 6.)- 10.01.1945, 7.)- 24.12.1952, 8.)- 12.06.1960, 9.)- 12.08.1960, 10.)- 12.09.1960, 11.)- 13.12.1960
1961 Solcu Anayasa; 9 Temmuz 1961 Referandumu ile yüzde 38.3 'hayır' oyuna karşılık, yüzde 61.7 'evet' oyuyla kabul edildi: 1.)- 06.11.1969, 2.)- 17.04.1970, 3.)- 17.04.1970, 4.)- 30.06.1971, 5.)- 20.09.1971, 6.)- 15.03.1973, 7.)- 27.10.1980,
1982 Sağcı Anayasa; yüzde 91,37 oranında kabul oyu ile 7 Kasım 1982 referandumunda kabl edildi. 1.)- 17.05.1987, 2.)- 08.07.1993, 3.)- 23.07.1995, 4.)- 18.06.1999, 5.)- 13.08.1999, 6.)- 03.10.2001, 7.)- 21.11.2001, 8.)- 27.12.2002, 9.)- 07.05.2004, 10.)- 21.06.2005, 11.)- 29.10.2005, 12.)- 13.10.2006, 13.)- 10.05.2007, 14.)- 31.05.2007, 15.)- 09.02.2008, 16.)- 07.05.2010, 17.)- 17.03.2011, 18.)- 20.05.2016, 19.)- 21.01.2017
Dünyada olduğu gibi Türkiye'de de Anayasal dogmatizm tutmamıştır. Türkiye'de Anayasal Dayanıklık 96/45= 2,13 yıldır. Bu veriler ışığında doğal siyaset akışımızın kalıcı bir anayasaya uygun olmadığı her hükümetin kendi anayasası ile seçilmesi gerektiğini gösteriyor. Değişken Anayasa modeline geçersek Alaturka Medeniyet Havzasında Rol Model Dünyada Örnek Model oluruz Anayasal Ömür'de uzar.
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Galatasaray | 20 | 17 | 0 | 3 | 53 | 22 | 54 | +31 |
2 | Fenerbahçe | 21 | 16 | 2 | 3 | 55 | 22 | 51 | +33 |
3 | Samsunspor | 21 | 12 | 5 | 4 | 34 | 23 | 40 | +11 |
4 | Eyüpspor | 21 | 11 | 4 | 6 | 34 | 19 | 39 | +15 |
5 | Göztepe | 21 | 10 | 7 | 4 | 40 | 27 | 34 | +13 |
6 | Başakşehir FK | 21 | 9 | 7 | 5 | 39 | 30 | 32 | +9 |
7 | Beşiktaş | 20 | 8 | 4 | 8 | 29 | 21 | 32 | +8 |
8 | Kasımpaşa | 21 | 6 | 5 | 10 | 37 | 40 | 28 | -3 |
9 | Alanyaspor | 21 | 7 | 7 | 7 | 25 | 28 | 28 | -3 |
10 | Çaykur Rizespor | 21 | 8 | 10 | 3 | 24 | 34 | 27 | -10 |
11 | Trabzonspor | 20 | 6 | 6 | 8 | 34 | 24 | 26 | +10 |
12 | Gaziantep FK | 20 | 7 | 8 | 5 | 26 | 28 | 26 | -2 |
13 | Antalyaspor | 21 | 7 | 10 | 4 | 25 | 41 | 25 | -16 |
14 | Konyaspor | 21 | 6 | 9 | 6 | 27 | 33 | 24 | -6 |
15 | Sivasspor | 21 | 6 | 10 | 5 | 26 | 35 | 23 | -9 |
16 | Kayserispor | 20 | 3 | 9 | 8 | 19 | 39 | 17 | -20 |
17 | Bodrum FK | 21 | 4 | 13 | 4 | 15 | 29 | 16 | -14 |
18 | Hatayspor | 21 | 1 | 13 | 7 | 23 | 40 | 10 | -17 |
19 | Adana Demirspor | 21 | 2 | 17 | 2 | 20 | 50 | 5 | -30 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Kocaelispor | 22 | 14 | 5 | 3 | 35 | 20 | 45 | +15 |
2 | Fatih Karagümrük | 22 | 11 | 5 | 6 | 38 | 22 | 39 | +16 |
3 | Erzurumspor FK | 22 | 11 | 7 | 4 | 27 | 17 | 37 | +10 |
4 | Gençlerbirliği | 22 | 10 | 6 | 6 | 25 | 19 | 36 | +6 |
5 | Çorum FK | 22 | 9 | 5 | 8 | 29 | 20 | 35 | +9 |
6 | Bandırmaspor | 22 | 9 | 6 | 7 | 29 | 27 | 34 | +2 |
7 | İstanbulspor | 22 | 10 | 9 | 3 | 34 | 25 | 33 | +9 |
8 | Keçiörengücü | 22 | 9 | 7 | 6 | 34 | 25 | 33 | +9 |
9 | Pendikspor | 22 | 9 | 7 | 6 | 29 | 25 | 33 | +4 |
10 | Boluspor | 22 | 9 | 8 | 5 | 31 | 27 | 32 | +4 |
11 | Ümraniyespor | 22 | 9 | 8 | 5 | 32 | 30 | 32 | +2 |
12 | Amed SK | 22 | 7 | 5 | 10 | 23 | 21 | 31 | +2 |
13 | Esenler Erokspor | 22 | 8 | 8 | 6 | 28 | 27 | 30 | +1 |
14 | Manisa FK | 22 | 9 | 10 | 3 | 28 | 30 | 30 | -2 |
15 | MKE Ankaragücü | 22 | 9 | 10 | 3 | 28 | 23 | 30 | +5 |
16 | Şanlıurfaspor | 22 | 8 | 10 | 4 | 27 | 29 | 28 | -2 |
17 | Sakaryaspor | 22 | 6 | 7 | 9 | 27 | 31 | 27 | -4 |
18 | Iğdır FK | 22 | 7 | 10 | 5 | 22 | 25 | 26 | -3 |
19 | Adanaspor | 22 | 3 | 12 | 7 | 17 | 38 | 16 | -21 |
20 | Yeni Malatyaspor | 22 | 0 | 22 | 0 | 10 | 72 | 21 | -62 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Sarıyer | 20 | 15 | 0 | 5 | 48 | 10 | 50 | +38 |
2 | Batman Petrolspor | 20 | 14 | 5 | 1 | 36 | 18 | 43 | +18 |
3 | GMG Kastamonuspor | 20 | 12 | 2 | 6 | 36 | 16 | 42 | +20 |
4 | Altınordu | 20 | 10 | 2 | 8 | 36 | 16 | 38 | +20 |
5 | Adana 1954 Futbol Kulübü | 20 | 11 | 5 | 4 | 38 | 20 | 37 | +18 |
6 | İskenderunspor A.Ş. | 20 | 8 | 4 | 8 | 28 | 17 | 32 | +11 |
7 | 24Erzincanspor | 20 | 8 | 4 | 8 | 29 | 21 | 32 | +8 |
8 | Beykoz Anadolu | 20 | 9 | 7 | 4 | 28 | 25 | 31 | +3 |
9 | Fethiyespor | 20 | 7 | 6 | 7 | 24 | 21 | 28 | +3 |
10 | Kırklarelispor | 20 | 5 | 7 | 8 | 21 | 22 | 23 | -1 |
11 | İnegölspor | 20 | 5 | 7 | 8 | 21 | 25 | 23 | -4 |
12 | 1461 Trabzon FK | 20 | 6 | 10 | 4 | 26 | 28 | 22 | -2 |
13 | Isparta 32 Spor | 20 | 4 | 6 | 10 | 17 | 20 | 22 | -3 |
14 | Kepezspor FAŞ | 20 | 5 | 10 | 5 | 22 | 29 | 20 | -7 |
15 | Karaköprü Belediyespor | 20 | 3 | 10 | 7 | 21 | 34 | 16 | -13 |
16 | Sincan Belediye Ankaraspor | 20 | 3 | 11 | 6 | 15 | 30 | 15 | -15 |
17 | Altay | 20 | 4 | 14 | 2 | 16 | 46 | 11 | -30 |
18 | Hes İlaç Afyonspor | 20 | 0 | 19 | 1 | 6 | 70 | 5 | -64 |
Takım | O | G | M | B | A | Y | P | AV | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Bursaspor | 18 | 14 | 0 | 4 | 38 | 5 | 46 | +33 |
2 | Karşıyaka | 18 | 10 | 3 | 5 | 29 | 16 | 35 | +13 |
3 | Belediye Kütahyaspor | 18 | 10 | 4 | 4 | 31 | 18 | 34 | +13 |
4 | Düzcespor | 18 | 9 | 3 | 6 | 26 | 15 | 33 | +11 |
5 | Anadolu Üniversitesi | 18 | 8 | 5 | 5 | 24 | 13 | 29 | +11 |
6 | Muş Spor Kulübü | 18 | 7 | 3 | 8 | 22 | 16 | 29 | +6 |
7 | Silifke Belediye Spor | 18 | 7 | 5 | 6 | 32 | 23 | 27 | +9 |
8 | Bornova 1877 | 18 | 5 | 5 | 8 | 26 | 26 | 23 | 0 |
9 | Kahramanmaraşspor | 18 | 6 | 8 | 4 | 17 | 23 | 22 | -6 |
10 | Artvin Hopaspor | 18 | 5 | 6 | 7 | 12 | 19 | 22 | -7 |
11 | 23 Elazığ Futbol Kulübü | 18 | 4 | 7 | 7 | 12 | 18 | 19 | -6 |
12 | Kırşehir Futbol SK | 18 | 5 | 9 | 4 | 19 | 31 | 19 | -12 |
13 | Tokat Bld Plevnespor | 18 | 3 | 8 | 7 | 11 | 19 | 16 | -8 |
14 | Bulvarspor | 18 | 2 | 9 | 7 | 15 | 31 | 13 | -16 |
15 | Kuşadasıspor | 18 | 4 | 13 | 1 | 14 | 31 | 13 | -17 |
16 | Ergene Velimeşe | 18 | 2 | 13 | 3 | 7 | 31 | 9 | -24 |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
03/02/2025 | Gaziantep FK | vs | Galatasaray |
09/02/2025 | Alanyaspor | vs | Fenerbahçe |
09/02/2025 | Antalyaspor | vs | Başakşehir FK |
09/02/2025 | Bodrum FK | vs | Göztepe |
09/02/2025 | Galatasaray | vs | Adana Demirspor |
09/02/2025 | Kasımpaşa | vs | Çaykur Rizespor |
09/02/2025 | Kayserispor | vs | Konyaspor |
09/02/2025 | Samsunspor | vs | Hatayspor |
09/02/2025 | Sivasspor | vs | Beşiktaş |
09/02/2025 | Samsunspor - Hatayspor | Hatayspor ligdeki son 10 maçında hiç kazanamadı | Samsunspor yenilmez |
09/02/2025 | Galatasaray - Adana Demirspor | Galatasaray ligdeki son 20 maçında hiç kaybetmedi | Galatasaray yenilmez |
09/02/2025 | Alanyaspor - Fenerbahçe | Fenerbahçe ligdeki son 7 maçında hiç kaybetmedi | Fenerbahçe yenilmez |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
07/02/2025 | Gençlerbirliği | vs | Esenler Erokspor |
08/02/2025 | Iğdır FK | vs | Pendikspor |
08/02/2025 | Yeni Malatyaspor | vs | Erzurumspor FK |
08/02/2025 | Adanaspor | vs | Manisa FK |
08/02/2025 | Sakaryaspor | vs | Çorum FK |
08/02/2025 | Kocaelispor | vs | Amed SK |
09/02/2025 | Bandırmaspor | vs | Şanlıurfaspor |
09/02/2025 | Boluspor | vs | Keçiörengücü |
09/02/2025 | İstanbulspor | vs | MKE Ankaragücü |
09/02/2025 | Fatih Karagümrük | vs | Ümraniyespor |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
08/02/2025 | Adana 01 Futbol Kulübü | vs | 24Erzincanspor |
08/02/2025 | Altay | vs | Beykoz Anadolu |
08/02/2025 | Altınordu | vs | Kırklarelispor |
08/02/2025 | Batman Petrolspor | vs | Fethiyespor |
08/02/2025 | İskenderunspor A.Ş. | vs | İnegölspor |
08/02/2025 | Karaköprü Belediyespor | vs | GMG Kastamonuspor |
08/02/2025 | Sarıyer | vs | Isparta 32 Spor |
08/02/2025 | 1461 Trabzon FK | vs | Sincan Belediye Ankaraspor |
12/02/2025 | Batman Petrolspor | vs | İskenderunspor A.Ş. |
08/02/2025 | Adana 01 Futbol Kulübü - 24Erzincanspor | Adana 01 Futbol Kulübü ligdeki son 5 maçında hiç kaybetmedi | Adana 01 Futbol Kulübü yenilmez |
08/02/2025 | Altınordu - Kırklarelispor | Altınordu ligdeki son 5 maçında hiç kaybetmedi | Altınordu yenilmez |
08/02/2025 | Afyonspor Kulübü - Kepezspor FAŞ | Afyonspor Kulübü ligdeki son 20 maçında hiç kazanamadı | Kepezspor FAŞ yenilmez |
Tarih | Ev Sahibi | Sonuç | Konuk Takım |
---|---|---|---|
09/02/2025 | Anadolu Üniversitesi | vs | Belediye Kütahyaspor |
09/02/2025 | Bornova 1877 | vs | Kuşadasıspor |
09/02/2025 | Düzcespor | vs | 23 Elazığ Futbol Kulübü |
09/02/2025 | Ergene Velimeşe | vs | Kırşehir Futbol SK |
09/02/2025 | Kahramanmaraşspor | vs | Silifke Belediye Spor |
09/02/2025 | Karşıyaka | vs | Artvin Hopaspor |
09/02/2025 | Muş Spor Kulübü | vs | Bursaspor |
09/02/2025 | Tokat Bld Plevnespor | vs | Bulvarspor |