ÇİN TOPLUMSAL SÜREK VE HAREKETSİZLİĞİNİN EN BÜYÜK KAYNAĞI BUDİZM

     Gerçek bir din değilse de felsefi bir tutum olan Konfüçyüsçülüğün  mimarı Konfüçyüs( MÖ551-479 ) yılları arasında yaşar. Konfüçyüsçülük her şeyden önce bir kastın, mandarinler adı verilen bir okumuşlar kastının ifade biçimidir. Bu mandarinler, feodal parçalanma sonrası  Yeni Çin'in’ yönetici ve memurlarıdırlar.

  Eğitimleri; devlet otoritesinin ifadesi olan okumuş-memurlar, ilk büyük prensliklerle birlikte yanı sıra yazının düzen ile hükmetmeye başladığı günlerden itibaren çoğalmaya başlarlar. Başlangıçta sadece ast görevler üstlenmişler ancak Hanların kurduğu ilk büyük imparatorluğun MÖ  206-MS220 yıllarında belirginleşmesiyle birlikte bunlarda zaferlerini kazanmış yerlerini sağlamlaştırmışlardır. İmparator Wu tarafından kurulan Büyük Okul (MÖ124) da beş kitap okutulmaya başlanır. Başkalaşımlar, Deyişler, belgeler, ilkbahar ve Sonbaharlar, Ayinler. Okulda her hoca sadece bir kitabı öğretmiştir ve her kitap için ne kadar yorum mümkünse okulda o kadar hoca bulunmuştur. Dolayısıyla örneğim MS 1’nci yüzyıldan bir kitabın kürsü sayısı 15 e kadar çıkmıştır. Her hoca on asistana, her asistanda öğrencilere ders verir. MS 130 yılında Büyük okulda 1800 öğrenci ve 30000 dinleyici mevcuttur. İlginç bir sınav yöntemleri vardır. Sorular tahtadan fişler üzerine yazılı olup her öğrenci uzaktan tahta fişlere ok atar. Atışında hangi fişi vurduysa o tahtada yazılı sorudan sınava girer. Yani torpil yoktur. Bahtına. Kurulduğu günden itibaren elden geçirme ve yorumlama silsileleri neticesinde  her kitaba ait ansiklopediler hacminde yazılar kaleme alınmış olur. Büyük Okul 1912 yılına kadar aktifliğini korumuştur.

   Öğretinin İçeriği;

   Konfüçyüsçülük geleneğin genel anlamına saygı gösterirken ilkel halk inanışlarını ortadan kaldırmayı hedefler. Halk dinine oldukça tepeden bakan ve hatta onu küçümseyerek bu dinden kopan ve aşikar kuşkuculuk içinde olan bir görüş olmasının sebebi de budur. Konfüçyüs, tanrılardan asla söz etmez, ruhlara ve atalara saygı gösterir ama daima onları uzağında tutmayı tercih eder .bu tercihine dayanak olarak , insanlara hizmet etmesini bilmeyen ,ruhlara hizmet etmeyi nasıl bilecektir? Yaşayanları tanımayan ölüleri nasıl tanıyacaktır? Düşüncesi ve savıdır.         

                Konfüçyüsçülük’e göre Dünyadaki hayata hükmeden, tanrıların kaprisleri veya onların öfke yahut kaprisleri, iyilikseverlikleri değildir. Karşılıklı etkileri bütün olgu ve dönüşümlere neden olan şahsi güçleriin oyunudur. Konfüçyüsçüler, Yukarı’nın tanrısı değil de Gök derler. Halk nezdinde kolay anlaşılsın diye birbirinin zıttı manasında yin ve yang kavramlarını geliştirirler.

                Yin karanlığı, yang güneşi; yin dişi ve pasif olanı, yang aktif ve erkek olanı; yin soğuk ve yağmurlu havayı, kışı, yang ise kuru sıcağı ve yazı ifade eder. Künfüçyüsçüler bu kavramdan hareketle şöyle bir genelleme yapmışlardır kii bu aslında bir kuraldır. “Evrenin mekanı içinde zıtlaşan ve zaman içinde birbirinin ardından gelen iki somut ve tamamlayıcı olaylar vardır. ”Bu iki veçhe yani yön yada oluşum nasıl kabul ederseniz, aralarındaki zıtlık nedeniyle bir evrenin tüm enerjisini belirlerler. Bu iki zaman, sonsuza kadar birbirini izlerler. Ard ardalık her şeye hükmetmektedir. Mevsimler, gece gündüz, soğuk sıcak, aşk ile kin sevinç ile öfke gibi.

           Yin ile Yang’ın bu birbirinin yerine geçen hareketlerini örgütleyen ritim, birlikte evrenin ilkesi olan Tao’yu oluşturur. Bir kere yin bir kere yang birlikte tao’dur.

          Şimdi dananın kuyruğu kopuyor sıkı durun: Öte yandan evrende bozucu, tao’yu izlememe özgürlüğüne sahip  olan, yolundan sapabilen tek varlık insandır. Bu durumda insan kötü eylemleri nedeniyle önceden belirlenmiş yada kurulmuş oyumu tahrip eder. İnsan kötü eylemlerde bulunarak fiziki ( güneş ve ay tutulmaları, depremler, seller, taşkınlar,…) veya insani ( isyanlar, afetler, kıtlıklar, vb.) bütün bozulmaları harekete geçirmektedir. Yani sonuç olarak istisnai varlığın böyle bir  güç ve kapasitesi meydandadır. Konfüçyüsçüler, bu insanlık vasfını insanın bizzat kendisine indirgemişler ve bu indirgeme sonrası fiziki veya insani olayların kabahatini erdemden yoksun insanlara yüklemişlerdir. Bu tercihi de insanın kendini alçaltması olarak değerlendirmişlerdir.  Bu yorum ve sonuç zamanla “imparatorluk iktidarının bir ilkesi” olur. Hükümdarlar göksel ölçüye uyup uymamalarına göre tahta çıkartılır veya tahttan indirilirler. Bu son cümle bizim Orta Asya Türk yönetim sistemindeki “Kut”’u hatırlatıyor değil mi?

     Gelelim zurnanın zırt dediği yere, işin püf noktasına.

     Konfüçyüsçülük bu düşünce aracılığıyla bir yaşam kuralına; toplumda ve devlette düzen ve hiyerarşiyi korumaya yönelen ve sofistler ile hukukçuların entelektüel ve tolumsa anarşilerine şiddetle tepki gösteren bir ahlaka ulaşırlar. Formül basittir. Öngördükleri bir dizi ayinler ile herkesin hayatını düzene sokma, onun mertebesini, haklarını ve ödevlerini belirleme işlevi görür. Kendi yolunu kendi tao’sunu izlemek herkes için her şeyden önce kendisine uygun yerde veya daha doğrusu ona ait olan yerde kalmak, toplumsal hiyerarşinin içindeki yerini ebediyen korumak esastır. Kısacası  iyi yönetim için önerilen uygun tanımlamaya ulaşırlar. Nedir o? Hükümdar, hükümdar; uyru, uyruk; baba, baba; oğul oğul olsun”   Türkçesi doğduğunuz yer bulunduğunuz sınıf neyse orada kalın. Kıpırdamayın. Üzerinize farz olmayan şeylere karışmayın müdahale etmeyin demişler.

   Eh haliyle insanlara din kıvamında ayinlerle bu yönde bir ahlak ve görev yüklemesi yapınca devran pek değişmiyor.

   Sıra geldi kaba inşaatı biten binanın sıva ve süslemelerine. Konfüsyüsçüler yine buyuruyorlar ki hükümdara ve mandarine itaat ve saygı zorunludur. Çünkü onlar üstündürler. Hükümdarın erdemi rüzgâr gibi, sıradan inanlarınki ot gibidir. Rüzgar esince ot her zaman eğilir. Uyrukların esas erdemi cemaatin uyumunun şartı olan itaattir. Bunun sonucunda Konfüçyüsçülük,  “tüm dinselliğinden ayılanmış, atalar tapınışına önem vermekte ve onu muhafaza etmektedir. Çünkü atalar tapınışı, hiyerarşi ile mutlak itaati bizzat ailenin içinde sürmektedir. Anlayacağınız, atalar tapınışı, mevcut hiyerarşinin devamı ve kesin itaat ilkesinin değirmenine su götüren bir kanaldır. Su geldiği sürece değirmen çalışacaktır. Düzen değişmeyecektir.

   İşte Konfüçyüsçülerin vaaz ettiği saygı alçak gönüllülük,… mertebe ve yaşça üstün olanlara itaat ve boyun eğme gibi erdemlerin okumuşların kastının siyasal ve toplumsal otoritesine süper güç kazandırdığı aşikardır. Bu biçimsel ve geleneksel ahlak ise Çin toplumundaki süreklilik ve hareketsizliğin en büyük kaynağıdır.

  Tüm zamanlar boyunca Çin’de doğmak ister miydiniz?