Türk tarihi içerisinde Çin ile ilişkiler zaman zaman dile getirilir.Örneğin İpke ticaret yolunun Göktürklerden başlayarak Hun Selçuklu, Hazar gibi bir çok Türk devletinin seyrine önemli etkilleri söz konusu olduğunda, cümlelerimizin içerisinde "Çin" hep yerini alır. İşte bu seyir içerisinde dünü daha iyi idrak etmek hem de bugünü doğru analiz edebilmek için genel olarak Çin uygarlığının karaktyerini ve akış çizgisini bilmekte fayda vardır şüphesiz. Bu faydayı umarak Fernand BRAUDEL'e ait Uygarlıkların Grameri adlı eserde Uzakdoğu Uygarlığı bölümü adı altında anlatılanları özetleyerek aktarmayı düşündüm. 

              Başlayalım.

             Tarihte Çİn'i halkı itibarıyle hep uzakta yerinden kıpırdamayan kalabalık bir nüfusa sahip bir ülke yada siyasi güç olarak biliriz.Hatta ilk ve Ortaçağlar boyunca Çin siyasi yapısından, herhangi bir yayılmacı veya fetihçi hamleler görmeyiz. O hep orada, uzakta, gizemli, zenginlikleri göz kamaştıran, ama ış politikada kurnaz ve hileci gibi özellikleriyle anılır. Bilinir. Şimdi bu kapalı kutuyu biraz açarak tanımaya çalışalım. 

               Çin’deki adetler ve ayinler, imparatorluk kurumunun nasıl bir okumuşlar/memurlar (mandarinler) topluluğunun üzerine dayandırıldığını ortaya koymaktadır.

               İmparatorluk yönetimi Çin sürekliliğini resmeder. İmparatorluk kurumu MÖ 221’den 1911 yılına kadar kesintisiz iktidarda kalmıştır. Çin’deki uzun imparatorluk düzeni, sadece insanların eseri değildir. Aynı zamanda doğaüstü değerler üzerine temellenen dinsel bir düzenin eseridir. Doğaüstü düzen ile toplumsal düzen aynı kumaşın tersi ve yüzüdür. İmparatorun yaptıkları hem dünyeviye hem de kutsal alana aittir. Onun yaptıkları hiçbir zaman laik bir karakter kazanmamıştır. İmparator her iki düzeni gözeterek bu iki dünyayı huzur içinde tutar. Memurları atarken yanı sıra tapınaklar arası hiyerarşiye belirler veya sabanla ilkbaharda ayinsel bir şekilde ilk sürümü gerçekleştirerek tarımsal çalışmaları başlatır. 

       İmparator erdem yoksunuysa sel baskını, kuraklıklar, afetler, vergi ödemeyi reddeden uyrukların isyanları, barbarlar karşısında alınan yenilgiler gibi insanı ve fiziksel arızalar ortaya çıkar. Bu durumda o imparator Gök’ün temsilcisi olma vasfını yitirir. Yeni bir imparatorun görev alması gerekir; nitekim de insani kötülükler şeklinde nitelendirilen toplumsal hareketler iktidar değişikliğini gerçekleştirmiştir. Liyakatsiz bir imparator hanedan değişikliğinin habercisidir aynı zamanda. Eski bir atasözü “Halkın sesi hakkın sesidir”’i andıracak şekilde şöyle der. Gök ile halk aynı şeyi görür.  Handan değişikliği olgusu da Çincede “koming” kelimesi ile ifade edilmiştir. Çin tarihçileri, sürekliliği sağlamak adına çalışmalarında hanedanlar arası görülen kısa süreli “juen” denilen fetret dönemlerini gayri meşru ilan eder. Devre dışı bırakır.

    Bu noktada hanedanların sürekliliği konusuna monarşilerindeki debdebeler sürekli hizmet etmektedir. Bakanlar, okumuşlar, hadımlar, hanımlar, cariyelerin kaynaştığı saraylar, törenler; hükümdarın yakın çevresi, muhteşem törenler hep sürekliliğin ve değişmezliğin hizmetkârlarıdır.

               Çin monarşisi bir okumuş memurlar topluluğunun modernliği ile birlikte yaşar. Batılılar mandarinleri kendi dünyalarındaki soylulara benzetirlerse de aslıda bu yanlış bir algıdır. Mandarinler entelektüel unvanlar  ve kazandıkları sınavalar sayesinde toplumsal haklar ve istisnai prestij kazanmışlardır. Sayı bakımından çok dar;  gücü etkisi, konumu, saygınlığı bakımından her yerde etkin bir tabakadırlar.

           Tek iş bilirler. Yönetmek, hükmetmek.  Görevleri ve kültürleri ile geçirgenliği az derecede mümkün bir kast sınıfı oluşturmuşlardı. Aralarında işbirliği ve dayanışma şüphesiz onları daha güçlü kılar ama Büyük Okul yoluyla bu sınıfa ailesi mandarin olmayanların çocukları da az oranda eklenmiştir.  Nitelikli insanlar akıl işleriyle diğer insanlar beden işleriyle uğraşırlar. Akıl işleriyle uğraşanlar diğerlerini yönetirler. Güçleriyle çalışanlar diğerleri tarafından yönetilirler. Yönetilenler diğerlerini beslerler. Yönetenler diğerleri tarafından beslenirler. El işinden nefret bir şeref unvanıdır. Tırnaklarını hiç kesmeden uzatan bir okumuşun eli bir tek iş yapabilir. Harfleri  çizdiği fırçayı hareket ettirmek.

       Ne iş yaparlar? Vergi toplar, asayişi sağlar, askeri harekâtları düzenler. Çalışma takvimini belirler. Yol kanal, baraj, sulama sistemi yapımı ve bakımıyla uğraşırlar. Rolleri ise gaddar doğayı ıslah etmek, kuraklık ve sel baskınlarının etkilerini gidermek, yiyecek ihtiyatları oluşturmaktır.

    Neyi temsil ederler? Onlar düzensizliğin karşısındaki düzendirler. Disiplini, toplumun, bedeli ekonominin devletin ve uygarlığın dengeliliğini temsil ederler. Çin uygarlığının türdeşliğinin, süresinin, hayatiyetinin kaynağı bunlardır. İmparatorluğun birliğini bir yandan feodallere ,bir yandan anarşi içindeki köylü topluma karşı koruyan demir pençe hep mandarinler olmuştur. Aynı şekilde her türlü kolektif zorlamaya düşman ve doğaya dönüş yanlısı olan Çin’in ikinci büyük inanç sistemi Taoculuğa karşı Okumuşlar, Konfüçyüsçü halk erdemini öne çıkarmışlardır.

    Sonuç olarak Mandarinlerin en büyük başarısı Çin’in toplumsal hareketsizliğinin büyük ölçüde sağlamak olmuştur. Çin toplumu ataerkillik ve gelenekçilik aşamasında kalmıştır.