Karbon ayak izi; bireylerin veya kurumların faaliyetleri sonucu atmosfere salınan ve dünyamızın daha fazla ısınmasına sebep olan karbondioksit (CO2) ve diğer sera gazları miktarının belirli formüller kapsamında ölçümünü ifade eder.

Sera gazı salınımında enerji tüketimi, ulaşım, alışveriş alışkanlıkları, hatta her hangi bir yiyeceğin tam olarak tüketilmeyip çöpe atılması dahi etkili olmaktadır.

Ülkemizin 2021 yılında Paris (İklim) Anlaşmasını imzalaması ile küresel ısınmanın azaltılarak, iklim değişikliğine doğrudan etki eden karbon salınımını düşürecek “Uzun Dönemli İklim Stratejilerini” hazırlayıp, 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefi ile Ulusal Katkı Beyanı kapsamında Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Sekretaryasına raporlanma sürecinde bulunması bireysel ve kurumsal sorumluluklarımızı artırmaktadır.

Peki, eğitim eko sistemi karbon ayak izinin düşürülmesinde okullardaki faaliyetlere ne şekilde katkı sağlayabilir?

• Okul ihtiyaçlarının karşılanmasında, üretim ve nakliyesinde yüksek emisyona sahip ürünler yerine, yakın mesafede üretilen ürünler tercih edilebilir.
• Sosyal etkinliklerde mümkün olduğunca düşük karbon ayak izine neden olacak faaliyetler tercih edilebilir.
• Boş atölye ve dersliklerin haftalık ders programlarına göre minimum enerji ile ısıtılmasını sağlayan akıllı enerji yönetim sistemlerinin tercih edilmesiyle karbon salınımı azaltılırken, enerji maliyeti de düşürülebilir.
• Okul kapsamında yapılan doğa gezilerinde yakın mesafeli lokasyonlar tercih edilebilir.
• Okullarda (ve evlerde) sürdürülebilir geri dönüşümün yaygınlaştırılması ve etkililiği teşvik edilebilir.
• Karbon ayak izinin azaltılmasına yönelik olarak, asli görevi sona eren herhangi bir geri dönüşüm materyalinin, geri dönüşüm özelliklerinin korunarak, var olan bir ihtiyacın karşılanması için farklı bakış açılardan değerlendirilmesiyle, daha farklı rollerde kullanılması olarak tanımlanan ileri dönüşümle ilgili örneğin; “Ekolojik Çevre Temalı Ödüllü İleri Dönüşüm Fikir Yarışmaları” düzenlenebilir.
• Okul yemekhane ve kantinlerinde öğrencilerin yemeklerini tam olarak bitirmeleri sera gazı ile ilişkilendirilerek anlatılabilir.
• Bilgisayar, cep telefonu, laptop hafızalarındaki karbon ayak izine olumsuz etki eden kullanılmayacak dijital atıkların tamamen silinmesi tavsiye edilebilir.
• Karbon salınımı düşürme ve çevre bilincini artırmaya yönelik il/ilçe düzeyinde okullar arası ödüllü fikir yarışmaları düzenlenebilir.
• Okuldaki yağmur sularının depolanarak tuvaletlerde ve sulamada kullanılması sağlanabilir.
• Gezi planlarında karbon ayak izini düşürmeye yönelik mümkün olduğunca yakın lokasyonlar tercih edilebilir.
• Okul dış cephe ve çatı izolasyonu enerji uzmanlarınca ölçümlenip gerekli önlemler alınması ile enerji tasarrufu sağlanabilir.
• Ödevler belirli oranlarda (Örneğin % 25 gibi) dijital ortamlarda istenilebilir.
• Dijital ortamlarda istenilmeyen ödevlerde A4 ve A3 kâğıtlarının her iki yönünün de kullanılması istenebilir.
• Çevre bilincinin geliştirilmesi amaçlı olarak öğrenci ve velilere yönelik “Çevre ve İklim Değişikliği” konferansları düzenlenebilir.
• Eğitim çalışanlarının ulaşımlarında toplu taşıma veya toplu ulaşım tavsiye edilebilir.
• Karbon ayak izinin düşürülmesine yönelik olarak, geri dönüşümü planlanan materyal ve malzemelerin onarılarak kullanılması tercih edilebilir.
• Okul servis araçlarının aşırı hız ve ani fren kaynaklı, öğrenci sağlığı, yolcu konforu, yedek parça değişimi ve buna bağlı aşırı karbon salınımı göz önüne alınarak denetimleri sürdürülebilir şekilde yapılabilir.
• Okul satın alımlarında verimlilik gözetilerek ucuz yerine, kaliteli ve çevreci materyaller tercih edilebilir.
• Karbon ayak izi hesaplamaları öğrencilerin okul dışı etkinliklerinde de uygulanarak kişisel öneriler geliştirilebilir.
• Okul yemekhane ve kantinlerinde daha az sulama isteyen ve yerelde üretilen ve yine yakınlarda işlenen karbon ayak izi düşük yiyecek ve içecekler tercih edilebilir.
• Okul çatısına yeşil enerji sağlayan güneş panelleri ve aydınlatmalarda LED lamba tercih edilebilir.
• Okuldaki organik atıklar kompost gübreye dönüştürülerek okul bahçesinde kullanılabilir.
• Okul mobilyaları ve ekipmanları çevre dostu malzemelerden seçilebilir.
• Okul ve eklentilerindeki boş duvarlar çiçeklerle yeşil duvarlara dönüştürülerek CO₂’nin tüketilmesi, oksijen üretimi ve öğrencilere motivasyon sağlayacak görsellik sağlanabilir.
• Okullardaki Çevre Koruma Kulübü üye öğrencilerine Çevre ve Karbon Ayak İzi Hesaplama Eğitim sunumları hazırlanarak kulüp faaliyetleri kapsamında farkındalık oluşturulabilir.
• Okullarda karbon ayak izine etki eden elektrik, su, yakıt vs. performansları idareci başarılarına % olarak etki etmesi (Bakanlıkça) sağlanabilir.
• Daha fazla üretime ve dolayısı ile daha fazla karbon salınımına neden olan “İsraf” temalı konferanslar düzenlenebilir.
• Bireysel karbon ayak izi hesaplamaları ile özellikle öğrencilerin karbon ayak izi performansları takip edilebilir.
• Okullar düzeyinde alınan karbon salınımı ile ilgili kararlar ve çıktıları ölçülebilir hale getirilerek okul karbon ayak izi performansı hesaplanabilir.
• Okulda tekrara düşen verimsiz faaliyetlerden kaçınılması için alınacak tüm kararlara etkin katılımlar teşvik edilebilir.

Okullarda çevre ve iklim değişikliğinin azaltılmasına yönelik söz konusu tedbirlerin alınması ve bu hassasiyetin küresel ölçekte yaygınlaşmasıyla, dünya genelindeki sıcaklık artışı, buzullardaki erime, kasırga, seller, ekosistemdeki bozulmalar, bazı bitki ve hayvan türlerinin geri dönülmeyecek şekilde yok olmaları da önlenmiş olacaktır.