Suriye'de bir film şeridi gibi gelişen şaşırtıcı olayları anlamak kolaycı, şabloncu ve ezberci zihniyetlerin

hiç bir somut veriye dayanmayan sadece herkesin kolaylıkla yapabileceği bir akıl yürütmeyle klasik bir komplo teorisiyle asla olamaz.Bu kafa yapısı dünyadaki bütün gelişmeleri ABD, İsrail ve Dünya  Yahudilerine bağlayarak bunları ilahlaştırıp adeta Dünya'nın tasarrufunu elinde bulunduran tanrılar gibi gördüklerinin inançlarına ne kadar ters düştüğünü bile idrak edemiyor.

Ben de her ne kadar İngiltere'nin her yerde olduğu gibi Suriye'de de Türkiye'nin önünü açan bir strateji yürüttüğünü ön görsem de veri ve bilgi yokluğundan bunu delillendiremedim. Elbette, yukarıda eleştirisini yaptığım zihniyetlerin usulüne göre İngiltere'ye herşeye gücü yetip düzenleyen bir dünya tanrısı rolü biçmeden sessiz sedasız Londra'dan Pekin'e uzanan "Demir İpek Yolu"projesi doğrultusunda izlediği stratejinin mihver ülkesi olarak Türkiye'nin mümkün olduğu kadar güçlendirmek olduğunu düşünüyorum. Mesela, Bakü -Tiflis -Kars demiryolunun ve İstanbul'da muhteşem bir projeyle inşa edilmiş olan Marmaray'ın "Demir İpek Yolu"projesinin en önemli bir parçası olduğunu göz önüne alırsak İngiltere'nin Türkiye'ye neden bu kadar önem verdiğini anlayabiliriz. İşte bu çerçevede önüne çıkan her sorunda bir çözüme ulaşan Türkiye'nin bu başarısını sadece Erdoğan'a ve yıldızı her geçen gün parlayan Hakan Fidan'a bağlamayız.

 İngiltere'nin çok daha hızlı, verimli, ekonomik ve az maliyetli "Demir İpek Yolu"projesine karşı ABD'nin maliyeti çok yüksek olarak ortaya koyduğu "Hindistan-Orta Doğu-Avrupa Ekonomik Koridoru'nun (IMEC)" projesi  aslında Çin'den Hindistan'a, Kafkaslardan Orta Doğu'ya, Kıbrıs'tan Libya'dan yani Doğu Akdeniz'den Ukrayna'ya çok gizli ve sessiz bir  İngiltere - ABD mücadelesini işaret ediyor. İşte bu nokta-i nazarda  gerek Karabağ'da Azerbaycan lehine bir İngiliz dokunuşu, Kıbrıs-Doğu Akdeniz- Libya meselelerinde Türkiye lehine bir İngiliz dokunuşu,  iSuriye ve Irak'ta hasılı bütün Orta Doğu'da ve Afrika'da bir İngiliz dokunuşu hissediyorum. Bunun gerçekliği Erdoğan-Fidan-Kalın üçlüsünün gittikçe güçlenen dış politika misyon vizyonunun  kıymetini asla düşürmez. Son Suriye gelişmelerinde de bu üçlünün bu güçlü dış politika misyon vizyonunun izleri çok kalın bir şekilde görünmektedir.

Ama olayların gelişimindeki içsel öznelerin ve nesnelerin bilgisine sahip olmadan sadece dışsallıklarla açıklamak  mevzunun gerçekliğinin bir senaryo havasında kalmasına sebep olur. İşte bugün sosyal medya platformlarından en etkili olanlarından biri olan X'te Mayıs 2024'te açılmış olan Syria 2024 adlı İngilizce kullanan bir kullanıcının somut bilgilere dayaban çok değerli bir analizine rastladım. Bu analizde ABD ve YPG/PYD de dahil eksik ayaklar olsa da bu başdöndürücü gelişmelerin muhtevası hakkında önemli bir açıya sahip olan bir yön var. Bence  biraz uzunca ama çok faydalı bir analiz... Google'dan çok ciddi destek alarak çevirdiğim aşağıdaki analizi okumaya sakın üşenmeyin derim.
                                                            Ufuk Doruk

Syria 2024 (@Aleppo2024) Adlı X Kullanıcısının Suriye'deki Gelişmelerle İlgili Analizi 

Suriyeliler bu ay yaşananlar karşısında hâlâ hem şokta hem de büyülenmiş durumda. 54 yıllık bir kuralın nasıl bu kadar ani bir kapanış bölümü olabilir? 

Bu hesap, 8 Aralık'a ve Esad'ın gidişine yol açan önemli olaylara ışık tutmaya yardımcı olmak için oluşturuldu .İçerideki önemli kişiler, olup bitenlerin parçalarının bir araya getirilmesine yardımcı olmak için öne çıktı.

Esad'ın düşüşüne geri sayım 7 Ekim 2023'te Hamas/Sinwar'ın İsrail'de Nova müzik festivali katliamı olarak bilinen şeye saldırı başlatmasıyla başladı. Dünya bu olay karşısında şok olsa da, o zamanlar çok az kişi bu katliamın Esad'la ya da yaklaşık bir yıl sonra devrilmesiyle bir ilgisi olabileceğini düşünüyordu.

Hamas, Esad'ın düşmesine yol açacak zincir halkasını başlattıysa, bu, Hizbullah/Nasrallah'ın İsrail'in kuzey sınırında Lübnan'dan cephe açma kararıydı; bu, geçmişte yaşananlar için belirleyici bir hata olarak ortaya çıkacaktı. direnç ekseni olarak bilinir.

27 Eylül 2024, İsrail'in direniş ekseninin kilit isimlerinden biri olan Nasrallah'ı öldürmeye karar vermesi hem sembolik hem de gerçek bir dönüm noktasıydı. O gün Esad, muhtemelen bir numaralı müttefiki, sırdaşı, mali ve insan gücü kaynağını kaybetti. Esad'ın artık 3 milyondan az askeri kalmıştı.

Hizbullah/Nasrallah Esad için neden bu kadar önemliydi? 
Suriye'nin savaşı başladığında Esad, ordusunun kendisi için ölecek kadar kararlı olmadığını çok geçmeden anladı. Ekonomik yaptırımlar etkisini göstermeye başladıkça askerlerine ödeme yapma gücü daha da azaldı. Ordudakiler de dahil tüm vatandaşların yaşam standartları serbest düşüşteydi.

Suriye Aleviler tarafından mı yoksa Alevi olan Esad ailesi tarafından mı yönetiliyordu? 

Bu sorunun cevabı kritiktir ancak çok az ilgi görmüştür. Çok sayıda röportaj ve sohbete dayanarak cevap son derece açık görünüyor: Suriye Esad ailesi tarafından yönetiliyordu ve Aleviler aile tarafından kullanılıyordu, toplum da elbette bu iki yönlü ilişkiden yararlanıyordu.

Ordudaki üst düzey isimlerin yanı sıra kilit istihbarat teşkilatlarının çoğunu Alevilerin oluşturduğu doğrudur. Bu, Ali Memluk gibi Sünnilerin kilit pozisyonlarda olmadığı anlamına gelmiyor. Ancak unutulmaması gereken önemli nokta, son bölüm geldiğinde Alevilerin pek de mücadele etmemiş olmalarıdır. Ama neden?

Eğer Esad'ın iyi olduğu bir şey varsa o da hem azınlıkları hem de birçok başkenti, kendisi ve aile yönetimi olmadan tüm azınlıkların (ve hatta laik vatandaşların) yok olmaya mahkum olduğuna ikna etmekti.  Özellikle Aleviler bu anlatıya tamamen inandılar ve dolayısıyla kaderlerini Esad'ın iradesine bıraktılar.

Savaş uzadıkça ve ekonomik yaptırımlar takip ettikçe düzenli orduya ödeme yapmak giderek zorlaştı. Mali kaynaklar azaldıkça Esad için savaşmak ve ölmek daha da zorlaşıyordu. Bu durum ortaya çıktıkça Esad, bağlılıkları için paraya değil ideoloji, din ve mezhepsel kimlik tutkusuna ihtiyaç duyan gruplardan destek toplaması gerektiğini fark etti.  Şii ve Hizbullah'ın Sünni İslam korkusunu Esad'ın istismar aracı olarak kullandığını görüyoruz.

Esad, Şii milis gruplarına ve İran'a ne kadar güvenirse, kendi Sünni nüfusunu ve bölgesel başkentlerini de o kadar yabancılaştırdı. Aleviler, Şii grupların veya İran'ın Suriye'deki ayak izlerini veya nüfuzlarını genişletmesinden memnun değildi. Ancak Aleviler, Sünnilerden farklı olan tek müttefiklerin bu gruplar olduğuna inandırıldı; Esad'ın da istismar etmekten mutlu olduğu bir hikaye...

Esad tek bir patrona bağlı kalmaktan nefret ediyor. BAE ile bağları geliştirmek, yalnızca İran'a veya Rusya'ya bağımlı olmama stratejisinin bir parçasıydı.Abu Dabi ile bağların iyileştirilmesi Esad'ı, işler kötüye giderse artık kendisini savunabilecek zengin, güçlü ve becerikli bir sermayeye erişebileceğine ikna etti.

İsrail, Hizbullah'ı dövüp bölgedeki İran nüfuzunu yok etme kararı alırken, bir başkent satranç tahtasını mükemmel bir şekilde okudu. İran geri çekilirken yakında bölgenin yeni gelişen yeni tasarımında  hem Erdoğan hem de Hakan Fidan liderliğindeki Türkiye rolü en güçlü oyuncular olarak ortaya çıkıyordu.

Ankara'nın ilk dahiyane hamlesi, Esad'a açık bir şekilde ulaşarak onu, Türk liderliğinin Kürtlere karşı birlik olma konusunda onunla görüşme yapmaya istekli olduğuna inandırmak oldu. Bu iletişim, Esad'ın muhtemelen bunu reddedeceğini çok iyi bilerek yapıldı. Amaç Esad'a Ankara'nın Şam'a karşı saldırgan değil uzlaşmacı bir duruş sergilediğini göstermekti. Bu, Esad'ın, muhaliflerin İdlib'de yaklaşmakta olan saldırıları hakkındaki sürekli istihbaratı görmezden gelmesinde veya küçümsemesinde rol oynadı.

Halep'e saldırı 2 Aralık'ta Esad'ın Moskova'da oğlunun mezuniyet törenine katıldığı sırada başladı. Rusya bunu biliyordu ve muhtemelen bu bilgiyi Ankara'ya iletmişti. Türkiye, Esad'ın ülke dışına çıktığı gün HTŞ liderliğindeki Suriyeli silahlı grupları saldırıya hazır hale getirdi. Halep ilk hedefleri olacaktı . Sonuç hem yıkıcı hem de şok ediciydi. Silahlı gruplar, kelimenin tam anlamıyla Suriye'nin ikinci büyük şehrinde çok az direnişle karşılaştı. 

Neden bu kadar kolaydı?

Suriye ordusundaki subay sınıfının maaşları ayda ancak 30 ABD dolarıydı. Askere alınanlar 10 ABD doları kazanıyordu. Kıdemli subaylar, geçimlerini sağlamak için maaşlarını toplamak amacıyla astlarının evde kalmasına izin veriyordu. Ordunun içi oyuldu ve savaşacak çok az kişi kaldı.

Suriye Ordusu içeriden oyulmuşsa, Halep'te konuşlanmış Hizbullah savaşçılarının dikkati dağılmış ve partinin Lübnan'da İsrail'e karşı kendini savunmasına yardım etmekle meşguldü. İranlı ve Iraklı milisler de varlık ve desteklerinin zirveye çıktığı 2017 yılından bu yana geri çekilmişti.

2 Aralık saldırısı başladığında şehrin kendisini savunacak neredeyse hiç insan gücü yoktu. Ankara'nın kendisiyle görüşme yapmak istediğine ikna olduğu sırada Esad'ın kendisinin uzakta olduğunu hatırlayın. Bütün bunların, gardını düşürme ve Türkiye'nin niyetini tamamen yanlış değerlendirme planının bir parçası olduğunu bilmiyordu.

Halep muhalefetin eline düşerken Esad, Putin'le görüşerek yardım istedi. Suriye Ordusunun Halep'teki zayıf performansı göz önüne alındığında, Ukrayna'daki savaş hâlâ devam ederken Putin adamlarını görevlendirecek ruh halinde değildi. Esad hızla Şam'a geri döndü ve kısa süre sonra Şam'da İran dışişleri bakanıyla görüştü. O zaman duydukları, Moskova'da duyduklarından çok da farklı değildi.

Halep'e saldırının Esad'la Ruslarla birlikteyken Moskova'da gerçekleştiğini unutmayın. Türkiye Ruslar tarafından önceden bilgilendirildi mi? Ayrıca Halep'e yönelik saldırı gündüz saatlerinde gerçekleşirken, Hama ve Humus'a ilerleyiş ise gece gerçekleşti. Suriye Hava Kuvvetlerinin gece saldırı yapma kabiliyeti yoktu ancak Rusların vardı. Türkiye ayrıca Rus saldırılarının gerçekleşmeyeceğine dair güvence verdi mi? Burada Türk/Rus koordinasyonunun işaretleri göz ardı edilemez.

Silahlı grupların Rusya Hava Kuvvetleri'nin herhangi bir tepkisi olmadan gece saatlerinde Hama'ya ulaşmasıyla birlikte Suriye ordusu parçalanıyordu. Pek çok kişi ordunun Şam'da kalacağını düşünüyordu. Bu arada Esad'ın generalleri, Başkan'ın belki de Abu Dabi ile olan ilişkisi üzerinden şapkasından son bir tavşan çıkaracağına inandırıldı. Şam yürüyüşü yaklaşırken Esad'ın sessizliğine bakılırsa elbette bir plan üzerinde çalışıyor olmalı. Oysa, Esad'ın sessizliğinin nedeninin zaten Lazkiye'deki Rus hava üssünde Putin'in ülkeden tamamen kaçmak için son işaretini beklemesi olduğu ortaya çıktı.

Esad'a Suriye'ye yaptığı son uçuşta eşlik edenlerin onun iki mali danışmanı ve sırdaşı (Yassar İbrahim ve Mansour Azzam) olduğu anlatılıyor. Hayatının bir sonraki bölümünü Rusya'da yaşamak, yeni ev sahibini ve kendi yaşam tarzını tatmin etmek için büyük olasılıkla çok miktarda para talep edecektir. Esad ülke dışında oldukça önemli bir varlık zulası inşa etmek için yıllarını harcadı. Artık kalan hayatının bir sonraki bölümünü sürdürebilmek için bu birikimine dalmak zorunda kalacak.

Esad sonrası Suriye'nin muhtemel geleceği nedir? Şam'ın yeni yöneticileri nasıl idare edecek ve yönetecek? Azınlıkların beklentileri neler? İyimser mi olmalı yoksa korkmalı mı? Bu soruları her Suriyeli soruyor. Cevapları kesin olarak bilmek imkansız olsa da cevapların çoğunun Ankara'nın ne yaptığına ve ne istediğine bağlı olacağını vurgulamak önemli. Türkiye artık fiili güç komisyoncusu ve Erdoğan/Fidan, Ahmed Al Sharaa'nın sahadaki seçilmiş lideri olarak etkin bir şekilde sorumlu durumda..

Türkiye'nin Suriye'de büyük kazanması BAE'nin kaybetmesi anlamına da geliyor. İran Akdeniz'den çekilirken Sünnilerin yükselişi için yeni bir liderliğe ihtiyaç duyuldu. Abu Dabi / Suudi Arabistan bu rolü kendi yeni İslam versiyonuyla istiyordu. Türkiye (ve Katar) liderliğin farklı açılardan, ekonomik refah sağlayabilecek ancak siyasal İslam (Müslüman Kardeşler'in hafif ideolojisi) yoluyla sağlanabileceğini düşünüyor. Artık bir sonraki deney Suriyelilerin kendileri ve Ankara'nın bu işi gerçekleştirmek için her türlü teşviki var. Türkiye'deki milyonlarca Suriyeli mültecinin evlerine dönmesinin tek yolu bu.

Şam'daki bu baş döndürücü değişimin hızı ve göreceli başarısı, silahlı grupların Ahmer El Şara (Colani)gibi  bir liderinin bulunmasına borçludur. Kendisi Şamlıdır (Al Shafi'i camisinin yakınında büyümüştür) ve dolayısıyla ülkenin şehirli vatandaşlarının nasıl yaşadığını daha iyi anlamaktadır. Bu, Suriye'nin nasıl yönetilmesi gerektiği konusunda daha radikal bir görüşe sahip olan birçok arkadaşının aksinedir. Onları kontrol altında tutabilecek mi zaman gösterecek. Bu, El Şara'nın (Colani)kendisinin İslamcı olmadığı anlamına gelmiyor. Suriye'nin artık çok daha dine yakın ve dindar olacağına şüphe yok.

Bu başlıktaki bilgilerin çoğu, öne çıkan ve 2-8 Aralık arasındaki olağanüstü haftada neler olduğuna dair kişisel hikayelerini paylaşan sayısız içeriden kişi tarafından teyit edildi. Konu zaten çok uzun ve diğer birçok ilginç ayrıntıyı başka bir zamana bırakmak zorunda kalacağız.

Suriye hapishanelerinden çıkan kesinlikle mide bulandırıcı ve iğrenç görüntü ve hikayelerden bahsetmeden geçemeyeceğim.

Çoğu Suriyeli, bu vahşetin endüstriyel boyutunu görünce travma yaşadı .Evet, pek çok kişi rejimin muhaliflere karşı acımasızca mücadele ettiğini uzun zamandır biliyordu ancak geçen hafta gördüklerimiz şok ediciydi. Bunun bir daha yaşanmaması için Esad ve bu şeytani eylemlere katılan herkes hesap vermeli.

Putin, izliyor musun, okuyor musun ve görmezden mi geliyorsun?