İlk gün gökdelene çıkmak ve yemek için serbest saat ile akşamı ettik. Yol yorgunluğunu atıp dinlendikten sonra gece Times Meydanına akıyorum. Herkes, hatta her şey buraya yönelmiş sürü halinde akıyor çünkü. Mağazalardan alışveriş yoğunluğu, bir gösteri çevresine yığılanlar ile her akşam bir panayır havası meydanda.

Turistlerde oluşan “meydanı görmeyen Newyork’a geldim demesin” algısı da bu akışta etkili. Her bir köşede güçlü gürbüz zenci gençlerin gösterileri geceye renk katıyor. Elbette doğrudan değil, herkesin elinde telefonlar, kamera arkasından. Turist dünyaya kamera gibi bakıyor artık.

Newyork’un merkezi Times Square. Times, Newyork Times gazete binası bulunduğu için. Bak bu artı puan. Gazete, kültür, haber; bir meydana ad verilirken dikkate alınmış. Newyork’ta bol bol Square var. Kare demek. Her şey köşeli ve meydanlar geniş bir alan olunca kare diyorlar. Biz her şeye, dikdörtgen evlerimize bile “daire” diyoruz ya Amerika da “kare” diyor işte. Rehavet içindeki doğunun ad verirken bu ‘spiral’ yaklaşımı ile batının ‘köşeli’ yaklaşımı aramızdaki derin farkı ortaya koyar mı diye size sorayım?

Alfabesinde eğik ve yuvarlak harfler ile köşeli harflerin bile o kültüre farklı karakter kazandırdığını da ekleyeyim buraya.

Kurallar bazen insandan bile önemli olabilir. Gerçi Newyork, kuralları Avrupa’da olduğu gibi katı bir ilkeyle sürdürmek inadında değil. Trafik yoksa kırmızı ışıkta geçiliyor caddeler. İşte bunu sevdim. Her şey otomobillere, eşyaya ve kaskatı kurallara göre değil insanı da dikkate alan bir düzenlemeye imkân vermeli. Amerika dünyada kültürel hegemonyayı nasıl kuruyor? Böyle esnek ve liberal yöntemlerle. Bak beni bile yavaştan kazanmaya başladı. “Ne kadar az şeye razı oluyorsun” dediğinizi duyar gibiyim. Avrupa’da telaşlı ve sabırsız görünüyordum sakinlerine. Burada herkes telaşlı ve sabırsız. Aralarında sırıtmıyorum yani.

Şimdi emin olamadım, kırmızı ışıkta geçenler yabancılar veya turistler de olabilir. O da ne? Kafamızdaki o algı, elinde ağzı kapalı karton kutuda kahvesini yudumlayıp, hızlı adımları ve gösterişli giyimi ile Newyorklu yuppiler de geçiyor işte kırmızı da. İyi, sorun yok, kalabalık arasından yol bulup iniyorum meydana.

Dev ekranlardan akan reklam panoları sessizlik içindeyken, zencilerin yüksek volümlere ulaşan çığlıkları ayyuka çıkıyor. Dilan Polat’ın “enerci” diye çığrışması da açıklığa kavuştu aniden. Kalabalık seyircilerin ilgisini gösteriye çekebilmek için elindeki mikrofona var gücüyle bağırıyor siyahi genç: “enerciiiii”…

Türkiye’de gündemi takip edebilmek için Newyork’a muttali olmak gerekirmiş. Her şeyimiz Amerikan olmuş haberimiz yok. Ya da işte ancak şu an vakıf olabildim. Fenomen ve ‘incelleri’ anlamak için de arada Newyork’a gelmek lazımmış işte. Yoksa bu neyin enerjisi diye bön bön bakıyordum sosyal medyada.

Ertesi gün gezimize Newyork metrosu ile gidiyoruz. Metro da Avrupa’da olduğu gibi temiz, aydınlık ve düzenli değil. Paris metrosu gibi dev fareler cirit atıyor ve her yer graffiti ve yazılarla tosunların kendini anlatmak çılgınlığının izlerini taşıyor. Bize özgür panolar tuvaletlerde sunulurken burada metro zemin olmuş aykırı fikirlerin çığlığına.

Artık dünyanın uzak kaynaklarından gelen renk renk altın ırmakların aktığı Wall Street'teyiz. Bu borsalar borsa değil, ekonominin atardamarına hayat veriyor. Fazla şişirince damar tıkanıklığı ile her on yılda bir krize düşmekle malul olur nitekim.

“Bir zincirin halkaları gibi birbirine girmiş köpekler var, miğfer ve zincir doğuran dişi kediler var. Sıçanların sırtından geçen

ağaçlı yollarda mantar gibi üremekte Beyaz Muhafız.” Adonis

Uzayıp giden ve bölünen gökdelenlere baktım da Newyork Borsa binası bugün trilyon dolarlara hükmederken düşük bir profil cesametinde. O sokak ve caddelerin koyaklarına indim ve kuşku duymaya başladım dünyanın yuvarlaklığından...

Kilise binası gökdelenlerin arasına sıkışmış hatta ezilmiş haliyle maneviyatın bu caddelerde maddiyata yenildiğini somut bir şekilde gösteren bir metafor mu? Yoksa o kadar rant getiren bu alanda korunması mı, takdire değer. İşte bakış açısına göre değişen bir yaklaşım. Sizin fikriniz ne bu konuda?

Niye Wall Street. Yani “duvar.” Eskiden burada açılan pazar duvar dibine kuruyormuş tezgahlarını. Modernizmi sonuna kadar yaşayan Wall Street, diğer yandan eski değerleri, binaları, tarihin hatıralarını da sürdürmek istiyor.

Gelenek bizim dilimizde onu yaşatan batılılar. Şimdi bu ekonomik mabede eleştiri mi getirmeliyim yoksa asıl bizim evdeydi yara diye edebimden susmalı mıyım?