Mısır ve Anadolu’nun Arap İslam’ının farklılaştığı iki coğrafya olduğu söylenir. Kültürel güce sahip olan, fatihleri kendine benzetir ve işgalcinin söylemi zayıflar, fethedilenin türküsünü söylemeye başlar. 

Arkadaşlarım Mısır’ın Türkiye’ye rakip olacağını da söylemişlerdi bana. Gitmeden önce. Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Osmanlı’nın Mısır’a atadığı bir vali idi. Mısır ikliminin sıkıştırdığı o coğrafya sürekli genişlemeye zorlar Kahire’yi. Nil çevresine, Akdeniz’le buluştuğu deltaya  ve İskenderiye'ye ’yoğunlaşmış’ bir toprak 90 milyon insana dar gelecek elbette. Dışarı taşması gerekir. Mehmet Ali Paşa bağımsızlığını ilan etti ve Osmanlı’yı her aşamada yenerek Kütahya’ya kadar ulaştı. Kıbrıs’ı İngiltere’ye vererek geri püskürtebilmiştik. Yavuz Sultan Selim fetihlerinin öcünü alacaktı Mısır az daha. Hem de ağaçları kesen baltanın sapı Osmanlı’nın bir devşirmesi iken.

Bugün siyaset ve yönetimde Türkiye’nin 1960’larını yaşıyor Mısır. Ekonomi, tarım ve turizmde 1980’leri. Sırası geldikçe nedenlerini yazacağım burada.

Mısırlı ülke içinde Kahire’ye göç edebilir sadece. Bu nedenle nüfusu 20 milyonu aşmış bugün.  Zenginler ve güçlüler Aswan ve Luksor’da yaşamayı ancak yılın belirli aylarında düşünebilir. Bu güzellik ve zenginlikleri tüketebilmek için Kahire’de güçlü konumda bir makamı/desteği olmalı. Mısır’da “subay” olmak birinci sırada özenilen meslek. Emniyet güçlerine katılan polislik ve bürokrasi onu izliyor. Şarkıcı, artist, futbolcu olmak ve kapağı körfez ülkelerine veya batıya atabilmek büyük ideal.

Mısır hala askeri güçle imkânlar bahşeden bir ülke. İhvanın demokrasi başarısı ve Mursi’nin iktidarı, zenginliklere abanmış jakoben Kahire’ye tepki duyan halkın desteğine dayanıyordu. Mısır’da güç, ilk kuruluşundan bu yana askeri emri altında tutanlara nasiptir. Bugün de değişen bir şey yok. O ordu bir günde darbe ile iktidarı alaşağı ve Mursi’yi idam etti, taraftarlarını tedhişle sindirdi. Mısır’ın ittifaklardan gelen büyük mali yardımlara ihtiyacı var çünkü. Mursi’ye Türkiye’nin yardımı sadece moral destekti. Arap Ligi ve batıdan gelen milyar dolarlık yardımlara hayır deme lüksü yok Mısır’ın. Mursi de bulamadı böyle bir mali desteği.

Tanrı Krallar vardı ilk çağlarda. Sümer, Olimpos, Hindistan Tanrıları dünyayı ve insanları yönetiyordu. Babil, Asur ve Akkad gibi Mısır da Tanrıdan yetki ve güç alan krallıkları yaşadı. Tanrı krallar, her şeyi krallık, saray çevresine topladılar. Dünya nimetleri, tapınak ve mezarlar soylulara, zenginlere, rahip ve komutanlara tahsisliydi.

Halkı yoksulluğa, adaletsizliğe mahkûm eden Tanrı Krallığa Çoban Krallar itiraz, isyan ve muhalefet ettiler. Firavun Düzeni dediler buna.

 Halkın haklarını, adalet talebini peygamberler üstlendi.  Ya da Spartaküs ve Karl Markslar. Tanrı krallar, seçilmiş saraylılarla vesvese vehim ve öte dünya keyfi için ülkeyi talan edince yoksul halka bir şey kalmıyordu. Tanrı kral, firavun idi, çoban kral Musa ve dinler tarihine göre. Tanrı kral olması mümkün ve muhtemel olmayınca Musa Çoban Krallığı seçti. Ona inananlar ülkeyi terkedip çöllerde dolaştılar. Öküze taptıkları ve soğan, kabak,  sarımsak yiyebildikleri günleri özlediler.

Hz. Muhammed de halkın/yoksul ve zayıfların/kadınların hukukunu korumak için çoban krallıktan yana tercihini kullandı. Sınırlı sorumlu Mekke oligarşisi her zenginliğe el koymuştu çünkü. Keser gibi hep bana hep bana diyordu.

Dinden ve halktan güç alan çoban krallar da sarayın, iktidarın, ülke imkânlarının tadını alınca Tanrı krallığa soyundular. Köylü ve taşralı çobanların, krallığı neyse de Tanrılık iddiası sakil duracaktı elbette. Kültür ve birikimleri de yetmedi, yetmez de bu niyete. Mısır piramitleri, Luksor, Karnak ve Hatşepsut tapınaklarından daha büyük ve ihtişamlı eserler vermeleri gerekir. 

Tanrı krallık ihtişamlı anıtlar, tapınaklar ve esrarengiz mezarlar demekti. Mimari, kültür, resim yazı ve sanatın zirveye çıktığını ispatlayan estetik ihtişamda. Napolyon’un Mısır’ı teşrifinde yanında getirdiği arkeolog ve bilim adamları Tanrı Krallara ait bütün arkeolojik eserleri ortaya çıkardılar. Herodot, Yunanın bilgeliğinin Mısır Rahiplerinden aşırılan bilgilere dayandığını yazmıştı. Herodot’u haklı çıkarmak için Fransa başta bütün batı seferber oldu. Mısır dünyanın ilgisini üzerine çekti böylece. 

Mısır’ı, piramitleri, krallar vadisini, Aswan, Luksor ve Karnak’ı ölmeden görmek dünyaya dayatılan bir tercih artık. Kültür, bilim, arkeoloji elele vermiş, Fransa takdimi ile dünyanın ilgi merkezi Mısır’a yöneltildi. Romanlar, araştırma kitapları ve ezoterik eserler yazıldı bu konuda. Uzaya ve uzaylılara kadar uzandı mesele.

Biz de kimsenin kızından geri kalmamak için katıldık bu kervana. Sizlerin ilgisini çektikçe Mısır Gezisi sürecek. Boşuna katlanmadık sıcaklara, çöllere, yorgunluk ve mahrumiyetlere. Bizim dünyanın dertlerini tespit etmek ve kültüre yatırım yapmak neden pahalı ve bedeli ağır bunu sezdirmemiz gerekir. Halkı yoksulluğa ve mahrumiyetlere iten yönetimlerin firavunlara neden özendiğini de göstermemiz görevimiz. 

Her şeyi “oryantalistlere” ve kazılarda bulduğu her yapıya “tapınak” diyen arkeologlara bırakmak doğu tembelliği. Yaşamak sadece ‘ibadet! değil Mısır’daki eserlerin ve mimarinin hayatla, beslenmekle, halktan çalınanlarla ve şenlikli toplumlarla da ilgisi olabilir diye farklı yorumlar getireceğiz. Arada saçmalasak da. Üfürüğe de bir şans tanıyacağız. Her yanlışa dur demek ve farklı yorumları eleştirmek de sizin göreviniz. Aptal gündemden kurtulur nefes alırız belki.

Elbette daha şenlikli konular da gelecek. Işıklı mevleviler, rakseden güzeller ve kafeste timsahlar...