Diyarbakır’da 7-8 Mart 2025 günlerinde, Hüda-Par’a yakın bazı dernek, vakıf, sendika ve tanınmış kişilerin katıldığı “Kürt Meselesine İslami Çözüm Çalıştayı” düzenlenmiştir. Türkiye özgür bir ülkedir. Mesele sayılan konular hakkında, fikir sahibi olanların bir araya gelerek, müzakere etmelerinde yadırganacak bir husus yoktur. Abdurrahman Kurt, Dr Abdülkadir Turan, Mehmet Metiner, Mehmet Göktaş Dr. Mustafa Abdi, Mustafa Armağan, Müfit Yüksel Orhan Miroğlu, Rıdvan Kaya, Vahdettin İnce, Yıldıray Oğur vb kimseler konuşmacı olarak görüşlerini, tebliğlerini açıklamışlardır.

Bu çalıştay ya da panellerin ortak özelliği daha çok bir tarih analizinin yapılmasıdır. Söz konusu Kürtler olunca, Kürtlerin tarihi ya da Kürtlerin tarafı oldukları olaylar hakkında uzun uzun açıklamalar yapılmaktadır. Daha çok bir tarih kongresi havası baskın olmaktadır. Güncel olaylar hakkında da birtakım vurgular olsa bile tarihin kurgulanması diye özetlenebilecek tarih analizleri, her konuşmada görülmektedir.

Çalıştay neden Diyarbakır’da ve 7/8 Mart 2025’te düzenlenmiştir? Yüzyıl önce 7/8 Mart 1925’te Şeyh Said Diyarbakır’ı kuşatmış ancak yenilerek geri çekilmiştir. Çalıştayın tarihi ister istemez bu olayı hatırlatmıştır. Zaten Hüda-Par ve ona yakın olan kesimin önemli çelişkisinin kaynağı işin bu tarafıdır. PKK’ya ve onun silahlı isyanına muhalefet etmektedirler. Kürt Meselesinin, silahlı isyanla çözülemeyeceğini daha da büyüyeceğini savunmaktadırlar.

Bu kesimin görüşlerindeki önemli çelişki ve zaaf buradan kaynaklanmaktadır. PKK’nın silahlı isyanı reddedilirken, Şeyh Said ve Seyit Rıza’nın isyanları yüceltildiğinde, silahlı isyana muhalefet inandırıcılığını kaybetmektedir. Teslim edilmelidir ki bugün silahlı isyanın yanlışları hakkında akla gelen hususlar, yüzyıl öncesinin silahlı isyanları için de aynen geçerlidir. Bir isyanı makbul diğerini kerih görmek açıklanamaz bir çelişkidir.

Ancak dünkü isyanları Şeyh Said gibileri yapmıştı, onlar Müslümandı. Bugünkü isyanı Marksistler yaptı, bu yüzden kabul edilemez diye özetlenecek bir görüş ayrılığını, silahlı isyana itiraz diye görmek mümkün değildir. Zaten çalıştay salonunda sıralanan fotoğraflar da bu çelişkinin görüntüleri olmuştur. Bir tarafta isyancı Şeyh Said ve Seyit Rıza, diğer tarafta bu isyanlara muhalefet etmiş olan Said Nursi’nin fotoğraflarının asılması, önemli bir çelişki değil midir? Bu çelişki elbette Hüda-Par çevresi ile sınırlı değildir. İslami kesimin pek çok unsuru aynı çelişkiyi bünyesinde taşımaktadır. İsyan konusunda İslami kesim, bu çelişkiden arınmadıkça inandırıcı olması mümkün değildir.

8 Mart 2025 günü 28 madde halinde, Kürt Meselesine İslami Çözüm Çalıştayı sonrası sonuç bildirgesi Kürtçe olarak okunmuştur. Sonuç bildirisinde yer alan hususlar özetle şöyledir:

“Anadilde eğitim, eşit vatandaşlık, vatandaşlık tanımı, Kürtlerin bireysel ve toplumsal haklarının anayasada güvence altına alınması gibi, çözüm süreci için üçüncü göz isteği, Kürt meselesi kemalizm ile ortaya çıktı, ulusçu devlet yapısıyla büyüyerek bugünlere geldi, Kürtçe ikinci resmi dil olmalı, Şeyh Said, Seyit Rıza ve Said Nursi’nin itibarları iade edilmeli, kendilerinden devlet özür dileyerek mezarları açıklanmalıdır, Kürt meselesi için yalnızca PKK ve partisinin muhatap alınması yerine Hüda-Par ve Hak Par’da muhatap alınmalıdır, koruculuk sistemi kaldırılmalıdır, faili meçhuller ve örgüt içi infazlar aydınlatılmalı, zorunlu köy boşaltmaları soruşturulmalıdır, medreseler ihya edilmeli icazet belgelerine denklik verilmelidir, siyasi partiler yasası değişmeli, baraj kaldırılmalıdır, cezaevindekilere ve yurt dışında olanlara af getirilmelidir, siyasi sebeplerle geri bırakılan Kürdistan’ın kalkınması için pozitif ayrımcılık yapılmalıdır.” (İlkha, 8 Mart 2025)

Çalıştayda konuşmacıların üslubunda yer alan ağır milliyetçi dil, sonuç bildirisinde de görülmektedir. Tarihe bakışta görülen yanlışlar, sonuç bildirisinde de ortaya çıkmaktadır. Kürt meselesinin kemalizm ile ortaya çıktığı iddiası esastan yanlıştır. Kemalizm, Kürt meselesinin büyümesine yaptığı zulümlerle katkıda bulunmuştur. Ancak inkar edilse de 19. Yüzyıldan itibaren çeşitli isyanlarla bir Kürt meselesi vardır. İşin bu tarafını görmemek, elbette sorunu anlamayı da zorlaştırmaktadır.

Çalıştayda Şeyh Said-Seyit Rıza isyanlarının yüceltilmesi, meşru görülmesi çelişkisi kadar Kürdistan vurgusu da bir o kadar çelişkilidir, Sorunun çözülmesini zayıflatmaktadır. Kürdistan’ın coğrafi bir ad olduğu, padişah fermanlarında yer aldığı vurgusu, bu adlandırmaya yüklenen siyasi anlamı ortadan kaldırmamaktadır. Kürdistan vurgusu ve oranın kalkınması için pozitif ayrımcılık yapılması gibi istekler, zorunlu olarak bir Kürdistan-Türkiye sınırını gerekli kılmaktadır. Kürdistan sınır çizgisi neresidir, o çizginin Batısında yerleşik olan Kürt nüfusunun durumu ne olacaktır? Karşılıklı evlenmeler yoluyla oluşan devasa nüfus kitlesi, hangi taraftan sayılacaktır? Bu soruları hesaba katmayan Kürdistan vurgusu, sorunu çözmek yerine içinden çıkılmaz hale getirmektedir.

Tarihte tek bir görüş için malzeme arama isteği gerçekçi değildir. Türkiye’nin doğu bölgesine tarihin bir döneminde Türkmeneli denildiği gibi bazı coğrafyacılar, seyyahlar, diplomatlar Kürdistan da demiştir. Ancak o bölge için tarihte en çok Ermenistan adı kullanılmıştır. Bu yüzden tarihe tek taraflı bakışla geliştirilen siyasi çözümler, gerçekçi değildir. Hem tarihi kurgulamaktır hem de siyasi içerikli bir hayaldir. Bazı hayaller ise sorunun ya kaynağını teşkil ederler ya da ağırlaşmasına yol açmaktadırlar. Kürdistan vurgusu doğrudan Kürt milliyetçiliğinin ya da ulusçuluğunun bir sonucudur. Milliyetçiliği başkası için kerih sayanların, kendileri için hak bilmeleri açıklanamaz bir çelişkidir, tutarsızlıktır.

Rusya’dan, Rus pasaportu ile gelen herkese Rus ya da Fransa’dan Fransız pasaportu ile gelen herkese, gelenlerin etnik olarak Rus ya da Fransız olmasına bakılmaksızın Fransız, Rus denilmektedir. Çalıştayda bu görüşü savunanlara göre Kürdistan dedikleri bölgede yaşayanlar kimlerdir? Muhtemelen Kürdistanlı diyeceklerdir. Ancak Kürdistan adı haritada siyasi/resmi bir hakimiyetin adı değildir. Fransa’dan gelenlere Fransız, Rusya’dan gelenlere Rus denilmesi gibi Türkiye’nin vatandaşı olan herkese de bu anlamda Türk denilmesini, temel sorunlardan birisi olarak görmek büyük bir abartıdır. Bu abartıyı aşamayanlar, gerekli gördüklerinde “Türk’üm yerine, Türkiyeliyim” diyebilirler. Vatandaşlık tarifinin içinde yer alan Türk adı, anayasanın ilgili maddesinden çıkarılmış olsa bu sorun çözülecek midir? Büyük bir ihtimalle başka bahaneler ileri sürülerek sorunun devam etmesine çalışılacaktır.

Kürtçenin ikinci resmi dil olmasını gerekli kılacak bir ihtiyaç var mıdır? Evet böyle bir talep toplumsal bir ihtiyaçtan değil, doğrudan milliyetçilikten/ulusçuluktan kaynaklanan bir ihtiyaçtır. Bir milliyetçiliğin yol açtığı sorunlara muhalefet edenlerin, başka bir milliyetçiliğin talebini öne çıkarmaları, sorunun devam etmesini temin eder. Bunun ötesinde çözüme bir katkısı olmamaktadır. Milliyetçiliğin çekim alanı, Şeyh Said ve Seyit Rıza gibilerinin öncülük ettikleri isyanları, bir Zaza isyanı olmalarına karşılık, işin bu kısmı yok sayılarak kendilerinin Kürt sayılması, bu çalıştay boyunca Zazaların adından hiç söz edilmeyişi ibretlik bir olaydır. Kemalizm Kürt varlığını, Kürtçeyi inkar ederken, Kürt milliyetçiliği de Zaza varlığını Zazacayı inkar etmeye devam etmektedir. Kürtçe, Zazaca ve diğer dillerin resmi dil olmaya değil, okullarda ders olarak okutulmasına şiddetle ihtiyaç vardır.

Çalıştaydaki konuşmacıların ve sonuç bildirisinin eleştiride ittifak ettiği hususlardan birisi ulus devlet yapısıdır. Ulus devlet yapısının bir diğer adı tekil devlet (üniter devlet) demektir. Tekil devlette, tek hükümet, tek meclis, tek vatan, tek bayrak, tek devlet, tek resmi dil olur. Buna itiraz ister istemez, birden fazla meclis, hükümet, devlet, bayrak, resmi dil isteği demektir. İster istemez federasyon, konfederasyon tipi idari yapı isteği demektir. Çalıştay konuşmacıları, Hüda-Par çevresi artık bu konuda bir karar vermelidirler. Türkiye’de nasıl bir idari yapı, kaç devletli, kaç bayraklı, kaç hükümetli bir çözüm istemektedirler? Kürt milletvekillerinin Ankara’daki mecliste olmalarından, Kürtlerin Ankara’daki hükümette bakan olmalarından Kürtlerin hangi zararları gördüklerini gösteren bir örnek yoktur. Hayır biz ayrılmak istiyoruz görüşünde olanlar ise bunu açıkça söylemelidirler.

Çalıştayda Türklerle Kürtlerin İslam’a giriş tarihlerinin karşılaştırılması, Diyarbakır, Van gibi şehirlerin kurtuluş günlerinin olmayışına karşılık, İzmir, Kütahya, Bursa gibi illerin kurtuluş günlerinin, bayramlarının olmasından Kürtlerin lehine tarihi ve siyasi bir sonuç çıkarılmaya çalışılması cahili bir tutumdur. Toplumların İslam ile muhatap olmaları her şeyden önce bulundukları coğrafyaya bağlıdır. Araplar diğer topluluklardan önce Müslüman oldukları gibi aynı zamanda İslam’ın yayılmasına da öncülük etmişlerdir. Buradan hareketle Kürtlere karşı milliyetçilikle hareket eden Arapların tutumu meşru görülebilir mi? Elbette böyle bir meşruiyet arayışı cahili bir tutumdur. Bin yıllık tarihten söz edilmesi, Türklerin Müslüman geçmişini değil Anadolu’daki varlıklarını ifade eden bir vurgudur. Bunu takdir etmekten aciz olanlara ne söylenilse boştur.

Bunun gibi yine bazı şehirlerin Birinci Dünya Savaşının sonuçlarına bağlı olarak işgal edilmiş olması, Türklerin aleyhine çalıştayda eleştiri konusu yapılabilir mi? Maalesef bunu yapan cahili tutumlara karşı çalıştayda bir itiraz olmamıştır.

Doğu bölgesinde herhangi bir nedenle başı dara düşen ya da daha iyi şartlarda yaşamak isteyen Kürtler, Batı bölgesine göç etmeye devam etmektedirler. Buna karşılık Batı bölgesinden Doğuya ne Türkler ne de Kürtler göç etmemektedirler. Türkler ve Kürtler bir arada yaşamaktadırlar. Buna karşılık Kürtlerin içinde çıkan bazı siyasi gruplar, bir arada yaşamayı imkansız hale getirecek işler yaptıklarında, olmayacak talepler peşine düştüklerinde, hem Türklerin hem de Kürtlerin zarar görmesi kaçınılmazdır. Ortak vatanda, özgür ve güven içinde yaşamak, herkesin hedefi olmalıdır. Bu hedefi gölgeleyecek şekilde bunlar önce Müslüman oldu, siz sonra Müslüman oldunuz gibi cahili söylemler, gördükleri rağbet kadar yol açacakları zararda büyüyecektir.