Ramazan ayını doğru anlayabilmek için bu ayda inmeye başlayan Kur’an’ı, hicretten sonra farz kılınan orucu ve yine hicretin II. Yılında cihadın bir türü olarak mukateleye izin verilmesini beraber düşünmeliyiz. Bunların birbirleriyle çok yakın alakası vardır. İç içedir. Kur’an’la insan önce zihnini, anlayışını, kalbini ıslah etmeli ve hayatının ayrıntılarına kadar vahye uymalıdır. Müslüman, zihnini Kur’an’la şekillendirip hiçbir ideolojik düşünceye pirim vermemelidir. Tevhidin rengine boyanıp hayatın genişlik alanını vahye göre tanzim etmelidir. Zira hayatını vahye göre düzenlemeyen kimselerin aidiyet ve kimlik iddiaları boşunadır. Kendilerini hak ehli görmelerine rağmen ilahi emirleri uygulamayan Yahudiler ve Hristiyanlar üzerinden Yüce Allah, Müslümanlara aldatıcı aidiyet düşüncesinin geçersizliği ile ilgili şu ayeti göndermiştir: “قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَسْتُمْ عَلَى شَيْءٍ حَتَّىَ تُقِيمُواْ التَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْكُم مِّن رَّبِّكُمْ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرًا مِّنْهُم مَّا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ طُغْيَانًا وَكُفْرًا فَلاَ تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ”  “De ki: “Ey Kitap Ehli! (Her birinin geçerli olduğu zaman itibariyle) Tevrat’a, İncil’e ve Rabbinizden size indirilen bütün diğer (Kitap ve Sahifelere, dolayısıyla şimdi de artık bana ve Kur’an’a) gerektiği gibi inanıp hükümlerini uygulamadıkça Allah katında hiçbir değeriniz olmadığı gibi, Din adına da sağlam hiçbir dayanağınız yok demektir. Fakat (ey Resûlüm,) Rabbinden sana indirilen (bu Kur’ân), onlardan pek çoğunun ancak azgınlık ve küfrünü arttırmaktadır. Ama bundan dolayı sen, o kâfirler topluluğu için üzülüp gam çekme!”[1]

Kur’an okumalarımızdan gereği üzere yararlanabilmemiz için yukarıda beyan ettiğimiz üzere “diri okuma” ya ihtiyacımız vardır bizlere dini kimliği kazandıracak olan bu diri okumadır. Kur’an-ı Kerim’in hakkıyla tilaveti veya “Kıraatün Hayyetün/diri okuma”, onu anlamanın, ayetler üzerinde düşünmenin, hayatın problemlerine çözümler ve projeler sunmanın, içeriğini insanlarla gece gündüz paylaşmanın, onun hidayeti doğrultusunda bir dünya kurmanın başlangıcıdır. Başlı başına bir ibadettir. İbadetlerin en önemlilerindendir. Bütün bu hikmetlerden dolayı Hz. Peygamber (s.a.v.), Kur’an taliminin dünyevi çıkarlara dönüştürülmesini ve onun üzerinden rant edinilmesini hoş karşılamamıştır.[2] Kur’an öğretimine karşılık çok değersiz şeyler bile almayı ateşten bir parça almak biçiminde değerlendirmiştir.[3] Kur’an okumanın ve anlamanın insana kazandırdığı öyle sıfatlar var ki bu nitelikler şeref olarak dünyada da ahirette de yeter. Okuma ve anlama faaliyeti mü’mine “Allah’ın ehlinden ve has kullarından olma özelliğini” elde ettirir.[4] Bu sıfatla insan, birçok ilahi lütuflara mazhar olur. Sıradan bir insan olmaktan kurtulur. Toplumun ve batıl çoğunluğun kendisini yönlendirdiği çör çöp gibi biri olmaktan uzaklaşır. İnsan Kur’an’ı yaşamak suretiyle Hz. Muhammed’e, Hz. İbrahim’e, Raşid halifelere, Hz. Ayşe’ye, Hz. Abdullah b. Mesud’a, Hz. Musab b. Umeyr’e, Hz. Muaz’a ve Hz. Salim’e benzer. Kur’an tilavetini hakkıyla yapan kimseler Hz. Peygamberin kıyam ahlakıyla ahlaklanıp kızıla ve karaya karşı durmasını bilirler. Zalime ve zulme pirim vermezler. “Nöbet yerlerinde değil uyumak, şekerleme bile yapmazlar.” Yeryüzündeki her zalimin zulmüne karşı çıkmanın kendilerine yüklenen bir vecibe olduğunun farkında olurlar. İnsanı, “Allah’ın ehli ve has kulu” yapan özellikler bunlardır. Bu özellikleri kazanmak için Kur’an-ı Kerim canlı okunmalıdır. (Kıraetun Hayyetun) “Canlı okumanın” hareket noktası, keşif ve sonuna dek araştırma, gayesi üretme ve yeniliktir. Bu okuma zahire takılıp kalmaz; malumun şerhi veya açıklananın izahı ile yetinmez. Bilakis nassın arkasındaki hedefleri ve maksatları ortaya çıkarmaya önem verir.[5] Müslümanlar Ramazan ayında kendilerine gönderilen bu Kitabı yine bu ayda yeniden keşif edercesine yeni bir ruhla ve Allah Teâlâ ile konuşuyormuşçasına okumalıdırlar.

Kur’an ile hem hâl olan Müslümanın davranışlarını Hz. Peygamber’in rehberliğinde vahye göre tanzim edebilmesi, imanını besleyebilmesi ve takvaya erebilmesi için ramazan ayının orucunu kâmilen tutması şarttır. Hiçbir tanesini bile mazeretsiz feda edemediği gibi, oruç sayesinde Müslüman,  ruhunda meydana gelen değişimleri otomatikleştirir. Takva denilen üstünlük durumu biraz da sünnetin insan hayatında karakter hâline gelmesidir. Bu karakteri canlı tutmak için farz olan oruca destek olarak Aşure orucu, her ayın ortasından üç gün oruç yutmak veya pazartesi ve perşembeyi de oruçlu geçirmek sünnettir. Amaç oruç vesilesiyle yükselerek üstün bir ahlak sahibi olabilmektir.

[1] Maide 5/68

[2] Bak: Heysemi, Zevaid, c.IV, s.95.

[3] Heysemi, a.g.e., c.IV, s.95.

[4] Ahmed, Müsned, c.III, s.127.

[5] Erten, Veli, Nass Yorum İlişkisi, s.17

MEHMET SÜRMELİ