Bera; Mekruh görülen herhangi bir şeyden veya benzerlerinden uzaklaşmaktır. Bunun için de şöyle denilmiştir: "بَرَأْتُ مِنَ الْمَرَضِ" "Hastalıktan kurtuldum.  “El-Bari”, Allah Teâlâ'ya has kılınan bir isimdir."[1] Allah (c.c) her türlü noksan sıfatlardan ve kullarına benzemekten münezzeh olduğu için Kendisini bu isimle vasıflandırmıştır. Bera; iki kişinin arasındaki alakanın kalmamasıdır. Beraet, herhangi bir çirkinlikten selamet bulmak ve uzaklaşmak gibi asli anlamını içermekle beraber, özellikle hukuki ve siyasi manası ile ülkeler hukuku terminolojisinde; 'harp durumunun ortaya çıkmasını gerektiren münasebet kesilmesi' demektir.[2]

Uzaklaşmak, kurtulmak ve uyarmadan sonraki düşmanlık anlamlarına da gelen “beraet” kavramı, velayet kavramı gibi sevgi ve buğza tabidir. Nasıl ki imanın aslı Allah rızası için, O'nun peygamberlerini ve O'na uyanları sevmek ise, yine O'nun rızası için Allah'ın ve Resulünün düşmanlarına buğzetmektir.[3] Çünkü Müslüman, şehadet kelimesini okuduğu zaman yeni bir dine girdiğinin/dinde olduğunun farkına varır. O, bu anda cahiliye halindeki yaşamış olduğu tüm durumlardan ayrılır ve yeni bir döneme girer. O, şirk akidesini terk edip tevhid akidesine dâhil olur. İmanla beraber, küfür ehlinden yüz çevirmeyi emreden Allah (c.c.) şöyle buyurmaktadır: “Bizi anmaktan yüz çeviren ve dünya hayatından başka bir şey istemeyen kimseden yüz çevir. İşte onların erişebilecekleri bilgi (sınırı) budur. (Bundan ötesine akılları ermez.) Şüphesiz Rabbin yolundan sapanı da iyi bilir ve O, yola geleni de iyi bilir.”[4]

Beraet; hicret demektir. Kâfirlerle aynı toplumda yaşayan Müslümanlara Yüce Allah, onlara tavır koymak suretiyle; yerine göre onlardan ayrı kalmayı öğretmiştir: “Onların dediklerine sabret ve güzelce onlardan ayrıl. Beni ve o nimet sahibi yalancıları yalnız bırak ve onlara biraz mühlet ver”[5] ayetinde bu durum görülmektedir. Bu şekilde bir davranışı öğütleyen Allah (c.c.), bu öğüdün ardından velayeti çeşitli ilahlar arasında dağıtan bu zavallı kişilerle ilgili bir tablo sunmuş ve mü'min kullarına tek olan ilaha yani kendisine yönelmeyi emretmiştir: “ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَّجُلًا فِيهِ شُرَكَاء مُتَشَاكِسُونَ وَرَجُلًا سَلَمًا لِّرَجُلٍ هَلْ يَسْتَوِيَانِ مَثَلًا الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ” “Allah, (ortak koşanla tek Allah'a inananın durumunu anlatmak için) şöyle bir misal verdi: Birbiri ile çekişen ortaklara bağlı olan bir adam (yani köle) ile yalnız bir kişiye bağlı olan bir adam. Şimdi bu ikisinin durumu bir olur mu? Hamd yalnız Allah'a mahsustur, fakat çokları (yalnız Allah'a ibadet edileceğini) bilmiyorlar.”[6]

Allah (c.c), Kur'an'dan bu çeşit misallerin hikmetini açıkladıktan sonra kulların öğüt almasını, düşünmelerini ve takvayı elde etmelerini arzu etmiştir.[7] Ayetteki misal, tevhidin hakikati ile şirkin hakikatini bütün yönleriyle tasvir etmektedir. Tevhidin hakikatine iman eden kalp, yeryüzündeki gezisini hidayet üzere tamamlar. Çünkü onun gözü ufuktaki tek yıldıza takılıdır, onun için yolunu şaşırmaz. Üstelik o, hayatın, kuvvetin ve rızkın, kâr ve zararın, nimet vermenin ve mahrum etmenin tek kaynağı olduğunu bilir. Bir efendiye hizmet eder ve O'nun rızasını kazanacağı şeyi bilir ve yapar. O'nun gazabını çekecek şeyleri de bilir ve onlardan kaçınır. Bu sebeple güç ve takati birleşir. Bütün varlığı ile çalışır ve faydalı olur.[8]

Ayette işaret edilmek istenen mabudlardan biri insanı tatmin etmesi için çeşitli heveslere sevk eden kendi nefsidir. Diğeri kişinin ailesidir, kabilesidir, milletidir, toplumudur, din adamlarıdır, liderleridir, kanun koyucularıdır, ticari ve ikdisadi güçleridir vs. tüm bunlar insanı kendi yanlarına çekmek ve etkileri altına almak için çırpınmakta ve çoğu zaman birbirlerine ters düşen isteklerde bulunmaktadırlar. Herhangi birinin isteği karşılanmadığında hemen ceza vermeye kalkışır. Çare; samimi bir kalple tevhide sarılmaktır. Yani, sadece bir tek olan Allah'a (c.c.) kulluk etmek ve O'nun dışında her şeyden kesilmek.[9]

Allah (c.c.) birçok ayet-i kerimede, küfür ehlinden olan kimselerden “teberri” etmeyi öğretmiştir. Mü'minler imanları hususunda kararlı olduklarını ispat edince müşrikler onlarda ümitsizlik meydana getirme yollarını denediler. Bu nedenle, Resulullah'ı çağırıp bir yıl kendisinin putlarına ibadet etmesini bir yıl da kendileri O'nun “Mabud”una ibadet etmeyi teklif ettiler. Bunun üzerine yüce Allah, Kâfirun Suresi'ni indirdi.[10] Beranın yani kâfirlerden uzaklaşıp tavır koymanın gerekliliğiyle ilgili bu sureyi günde birkaç kez okuyoruz. İlgili surede buyuruluyor ki: “De ki: Ey kâfirler Ben sizin taptıklarınıza tapmam. Siz de benim ibadet etiğim (Allah’a) tapacak değilsiniz. Ben de sizin taptıklarınıza ibadet edecek değilim. Siz de benim ibadet ettiğim (Allah’a) tapacak değilsiniz. Sizin dininiz size, benim dinim bana.”[11] Suredeki; “sizin dininiz size, benim dinim banadır” ifadesi, kâfirlere hoş görünmek için değil, kâfirler, küfürleri üzerinde devam ettikleri sürece onlarla olan ilişkiyi kesmeyi ifade etmek için gelmiştir. Aynı zamanda kâfirlerin, din konusunda Allah'ın Resulü ve O'na iman edenlerle hiçbir zaman uzlaşamayacaklarını ve bu konuda ümitlerini kesmelerini de kapsamaktadır.[12] Surede kâfirlere meydan okuma vardır. Büyük müfessir Zemahşeri (v. h. 538) Kâfirun suresine şu yorumu getirmiştir: Ey kâfirler! Sizin şirkiniz size, benim tevhidim banadır. Ben size gönderilmiş olan bir peygamberim ve sizi hakka, kurtuluşa çağırıyorum. Benden, bu hakkı kabul etmez ve bana tabi olmazsanız benden el çekiniz ve beni şirke de çağırmayınız.[13] Yukarıda beyan ettiğimiz üzere Surede meydan okuma ve kâfirlerle hesaplaşma olmasına rağmen modern dönemlerde ilahiyat çevrelerinin nüzul ortamını hesaba katmadan bu sureyi laikliğe ve ideolojik tapınmaya delil saymaları insanı küfre götürebilen katmerli bir cehalettir.

İslam'ın emirleri Mekke'de ilan edilip insanlar ondan bahsetmeye başlayınca Allah Teâlâ, Resulüne onu açıklamasını ve buyruklarını duyurmasını emretti:[14] “Öyleyse sen emir olunduğun şeyi açıkça söyle ve müşriklere aldırış etme. Şüphesiz o alay edenlere (karşı) biz sana yeteriz.”[15] Yeter ki sen sana buyurulanı beyinlerini çatlatırcasına veya ısrarla ve hiçbir şeyden çekinmeyerek görevini açıkça anlat ve yerine getir. Müşriklerden çekinmekle, sözlerine iltifat etmek suretiyle yaptıklarına aldırma. Kendilerine önem verme.[16] Hak ile batılın arasını emir olunduğun şekilde ayır[17] demektir. Hatta bazı müfessirler bu ayetten beranın bir tezahürü olarak, Kur'an'ı namazda aleni olarak okumayı ve Kur'an'ın emirlerini tebliğ etmeyi anlamışlardır.[18] Çünkü Kur'an hak ile batılı ayırt eden “Furkan” dır.

[1] el-İsfahani, a.g.e, 121.

[2] Yazır, a.g.e, IV, 167.

[3] el-Kahtani, l-Vela, 90-91.

[4] Necm 53/29-30.

[5] Müzzemmil 73/10-11.

[6] Zümer 39/29.

[7] Âlûsi, a.g.e, XXIII, 262.

[8] Kutub, a.g.e, V, 3049.

[9] Mevdûdî, Tefhim, V, 104.

[10] el-Kahtani, a.g.e, 178.

[11] Kâfirun 109/1-6.

[12] Mevdûdî, Tefhim, VII, 278.

[13] Zemahşeri, a.g.e, IV, 803.

[14] el-Kahtani, a.g.e, 164.

[15] Hicir 15/94-95.

[16] Yazır, a.g.e, V,60.

[17] Zemahşeri, a.g.e, II, 567.

[18] Taberi, a.g.e, VII, 549.

MEHMET SÜRMELİ