1956 yılında Erbakan hocanın girişimleriyle Türkiye’nin ilk yerli motorunu üretmek için temeli atılan Gümüş Motor, 20 Mart 1960 yılında 250 çalışanıyla 9, 15 ve 30 PS’lik bir ve iki silindirli motorların üretimine başladı. Gümüş Motor, Derin kuyu pompaları üreterek o dönemde Türk çiftçisinin büyük bir ihtiyacını giderdi ve Devlet Su İşlerinin verdiği bütün siparişleri karşıladı.

Gümüş Motor’un Türkiye’de başlattığı motor üretme düşüncesi bazı kesimleri rahatsız etti ve Gümüş Motor’un batırılması için ithal edilen motorlar birkaç yıl büyük zararlar göze alınarak iç piyasaya sürüldü. 1964 yılında devlet desteği alamayan Gümüş motor sıkıntı çekmeye başladı.

Hisselerin çoğunluğu Pancar kooperatifi ve Şeker fabrikasına geçince Erbakan hoca Genel Müdürlükten ayrılmak zorunda bırakıldı. Gümüş Motor’un adı “Pancar Motor” olarak değiştirildi. 1965’te Alman Hatz firması ile lisans antlaşması yapıldı, benzinli ve hava soğutma sistemli motor üretimine geçildi. Pancar Motor tam 56 yıl faaliyet gösterdi. Kocaman bir bayi, yedek parça ve tedarikçi ağı kurdu.

1980’lerin başına kadar Pancar Motor için her şey yolunda gitti, ürün sağlam ve kullanıcı ihtiyaçlarına uygun olduğu için geniş kitleler tarafından tercih edildi. Tarım faaliyetlerinin büyük oranda devlet desteği aldığı bu dönemde motorlar çok satıldı ve ülkede bir efsane halini aldı. Bu dönemde Türkiye’deki motor­ların tümüne, markasına bakılmaksızın “Pancar Motor” denilmeye başladı. Türkiye dışında başta Afrika ve Ortadoğu olmak birçok ülkeden alıcı buldu.

İki defa devlet desteği alarak iflastan kurtarılan şirket 1990’lı yıllarda zarar üreten bir yapı haline geldi. Yıllar boyu zarar etti. Sonunda arsa sahibi de olan bazı pay sahipleri açtıkları davayı 2010 yılında kazandılar. Fabrika yıllar boyu zarar etti ve motor sesleri 2011 yılında sustu. Şirket, 2011 yılında kapatılmasına rağmen Türkiye genelinde halen yaklaşık 500 bin adet Pancar Motor imalatı kullanıldığı biliniyor.

Pancar Motor’un hikayesi, devlet politikası olarak yerli otomotiv, teknoloji ve sanayi markalarını yaratılmaya çalışıldığı bir dönemde, ilk yerli sanayi markamızın ellerimizin arasından kayıp gitmesi çelişkisinin öyküsüdür.

56 yıl boyunca Türk çiftçisinin topraklarını sulayan, balıkçı teknelerini denizlere taşıyan, jeneratörler ile Türkiye’nin dört bir tarafını aydınlatan, traktörlere güç veren Pancar Motor, aslında o günlerde adından çokça bahsedilen ve yaratması için bir babayiğit aranan Türk sanayi markasının ta kendisiydi. İlhami PEKTAŞ